นวัตกรรมทางสังคมในการจัดการและเพิ่มมูลค่าขยะชุมชน เพื่อรองรับการท่องเที่ยวจังหวัดบุรีรัมย์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพการจัดการขยะชุมชนและมาตรการทางกฎหมายที่เกี่ยวข้อง และเพื่อศึกษาการเพิ่มมูลค่าขยะชุมชนรองรับการท่องเที่ยว โดยใช้วิทยาการวิจัยเชิงคุณภาพ ประกอบด้วยการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งของไทยและต่างประเทศและยังมีกระบวนการเปรียบเทียบกฎหมาย ประกอบการสัมภาษณ์เชิงลึกและมีการจัดเวทีการสนทนากลุ่ม เพื่อนำมาวิเคราะห์ทางนิติศาสตร์และสังคมศาสตร์ จากการศึกษาวิจัย พบว่า แม้ประเทศไทยจะมีกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดการขยะ ไม่ว่าจะเป็นพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2535 หรือพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 และกฎหมายท้องถิ่น เช่น พระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 และพระราชบัญญัติสภาตำบลและองค์การบริหารส่วนตำบล พ.ศ. 2537 แต่กฎหมายดังกล่าวนั้นมุ่งเน้นการจัดการขยะที่ปลายทาง จึงมีลักษณะเป็นการกำหนดหน้าที่ให้กับรัฐและราชการส่วนท้องถิ่นแต่เพียงฝายเดียวในการจัดการขยะตั้งแต่เก็บ ขน และกำจัดขยะ แต่ไม่มีกฎหมายกำหนดหน้าที่ให้กับประชาชนในการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทางอย่างชัดเจนดังเช่นต่างประเทศ ถึงแม้จะมีกฎกระทรวงสุขลักษณะการจัดการมูลฝอยทั่วไป พ.ศ. 2560 ข้อ 5 ที่ให้ผู้ก่อมูลฝอยต้องคัดแยกมูลฝอยและให้อำนาจราชการส่วนท้องถิ่นในการออกข้อกำหนดของท้องถิ่นให้มีการคัดแยกมูลฝอย แต่กลับพบว่า ท้องถิ่นส่วนใหญ่ยังไม่ออกข้อกำหนดท้องถิ่นในการคัดแยกมูลฝอยภายใต้กฎหมายดังกล่าว ดังนั้นจึงส่งผลให้ไม่มีการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทางจึงมีขยะตกค้างในชุมชนและสถานที่ท่องเที่ยวโดยเฉพาะช่วงเทศการท่องเที่ยวต่าง ๆ ดังนั้น การวิจัยครั้งนี้จึงเสนอแนวทางกฎหมายในการจัดการขยะชุมชน โดยให้ท้องถิ่นออกมาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมให้ครัวเรือนและสถานประกอบการในที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ มีการคัดแยกขยะก่อนทิ้งตามประเภท และสร้างแรงจูงใจในการคัดแยกขยะโดยวิธีการลดค่าธรรมเนียมในการเก็บขยะชุมชนลง แต่อย่างไรก็ตามหากไม่ปฏิบัติตามก็มีบทลงโทษ นอกจากนั้นต้องมีมาตรการส่งเสริมไปพร้อม ๆ กันด้วยวิธีการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนทราบถึงมูลค่าขยะแต่ละประเภทเมื่อคัดแยกแล้วสามารถนำไปขายได้ราคา หรือส่งเสริมการนำมารีไซเคิลและนำกลับมาใช้ใหม่ในแบบต่างๆ