การตีความ ปฏิรูปเทส ในพระธรรมเทศนาและคัมภีร์พุทธศาสนาร่วมสมัย

บทคัดย่อ

ปฏิรูปเทสวาส แปลว่า การอยู่ในประเทศที่สมควร  เป็นคำสำคัญจากพระไตรปิฎกบาลีซึ่งมีคำอธิบายในคัมภีร์ชั้นหลังแสดงลักษณะของสถานที่ที่มนุษย์อาศัยอยู่แล้วทำให้ชีวิตประสบแต่ความเจริญรุ่งเรือง   บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหมายของคำว่า ปฏิรูปเทส ในพระมงคลวิเสสกถา พระธรรมเทศนาร่วมสมัย และหนังสือภาษาไทยที่อธิบายคำสอนในพุทธศาสนา  และเพื่อศึกษาแนวทางการตีความคำสอนในพุทธศาสนาไทยจากการศึกษาความหมายของคำว่า ปฏิรูปเทส ดังกล่าว ผลการศึกษาพบว่า การตีความคำว่า “ปฏิรูปเทส” จำแนกออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ 1) กลุ่มที่ยึดคำอธิบายตามอรรถกถา 2) กลุ่มที่ยึดคำอธิบายตามอรรถกถาและเสริมความเห็นของตนเอง 3) กลุ่มที่อธิบายอย่างอิสระ  ทั้ง 3 กลุ่มมีทั้งยกประเทศไทยเป็นตัวอย่างและไม่ได้ยกประเทศไทยไทยเป็นตัวอย่าง สะท้อนการวิธีการ 3 วิธี ได้แก่  การยึดอรรถกถา  ไม่ยึดอรรถกถา และการยกประเทศไทยเป็นแบบอย่าง

แม้อรรถกถายังคงมีอิทธิพลต่อการตีความ “ปฏิรูปเทส” ตามประเพณีการศึกษาคำสอนในพุทธศาสนา  แต่คำอธิบายปฏิรูปเทส ในพระมงคลวิเสสกถาของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส  เป็นแบบอย่างของการตีความคำว่า ปฏิรูปเทสวาสะ ในคำอธิบายภาษาไทยตั้งแต่การนิยาม ปฏิรูปเทส โดยไม่จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับความเจริญของกิจการพุทธศาสนา และการยกประเทศไทยเป็นแบบอย่างของปฏิรูปเทส รวมถึงวิเคราะห์บทบาทของพระมหากษัตริย์ในฐานะผู้กระทำปฏิรูปเทส  แนวคิดชาตินิยมและกษัตริย์นิยมจึงปรากฏในคำอธิบายนั้น

คำสำคัญ: ปฏิรูปเทส  พระมงคลวิเสสกถา  การตีความ