“เจตนา” และ “กรรม” ในพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ศึกษาแนวคิดเรื่องเจตนาที่สัมพันธ์กับกรรมในพุทธศาสนาเถรวาท โดยสํารวจประโยคที่ว่า “เจตนาคือกรรม” ในพระสูตรมีความหมายเท่ากับ เจตนาเจตสิกในการวิเคราะห์ตามคัมภีร์อภิธรรมหรือไม่ ผลการศึกษาพบว่าเจตนาที่เป็นกรรมไม่ได้หมายถึงเจตนาเจตสิก แต่หมายถึงการเกิดขึ้นพร้อมและทํางานร่วมกันของจิต เจตนาเจตสิก และเจตสิกชุดจรฝ่ายกุศลหรืออกุศลที่สร้างชวนจิต 29 ดวงขึ้นมาทำหน้าที่เสพรู้อารมณ์ในกระแสวิถีแห่งการรับรู้นั้น ๆ เงื่อนไขที่ทําให้ เจตนาเป็นกรรมมีหลายประการนับตั้งแต่จิตต้องขึ้นสู่วิถีการรับรู้ อารมณ์ที่เข้ามากระทบจิตจะต้องมีกําลังมากพอที่จะทําให้ชวนจิตเจ็ดดวงเกิดขึ้น อีกทั้งเจตนาเจตสิกต้องทํางานร่วมกับเจตสิกชุดจรฝ่ายกุศลหรืออกุศลเพื่อสร้างวิบากที่สามารถ กําหนดค่าทางศีลธรรมในขณะต่อ ๆ มาได้