การคลังสาธารณะกับสวัสดิการสังคม: ประเด็นปัญหาและข้อพิจารณาบางประการต่อการปฏิรูป การคลังภาครัฐเพื่อพัฒนาระบบสวัสดิการสังคมพื้นฐานที่ยั่งยืนของไทย

บทคัดย่อ

จากการเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองไทย  เช่น รัฐธรรมนูญกำหนดให้รัฐต้องจัดสวัสดิการให้กับประชาชน การปรับทิศทางการพัฒนาประเทศที่เน้น “คน”เป็นศูนย์กลาง ประชากรมีอายุยาวนานมากขึ้น และนโยบายประชานิยม เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้รายจ่ายสาธารณะของภาครัฐเพิ่มขึ้น แต่รัฐไทยยังมีข้อจำกัดในการด้านการหารายได้ จึงทำให้การพัฒนาระบบสวัสดิการสังคมพื้นฐานของไทยมีข้อจำกัดด้วย นอกจากนั้นการจัดสวัสดิการสังคมของไทยยังประสบกับปัญหาหลายประการ เช่น ด้านการศึกษามีปัญหา “การลงทุนการศึกษาที่สูง แต่ได้คุณภาพต่ำ” ด้านสาธารณสุขคนไทยยังได้รับการรักษาพยาบาลที่แตกต่างกันเพราะมีระบบการรักษาพยาบาลต่างกันถึงสามระบบ และประเด็นโครงสร้างประชากรที่กำลังเข้าสู่ “สังคมผู้สูงอายุ” แต่รัฐบาลยังไม่ได้ดำเนินการให้มีระบบการออมแห่งชาติครอบคลุมประชาชนทุกกลุ่ม จึงทำให้รัฐมีภาระงบประมาณรายจ่ายอย่างมาก ดังนั้นเพื่อให้การพัฒนาสวัสดิการสังคมให้เกิดความยั่งยืนและมีคุณภาพ จึงเสนอให้รัฐควรดำเนินการ ดังนี้ (1) ปรับเปลี่ยนการดำเนินนโยบายจาก “นโยบายประชานิยม”ที่เป็นนโยบายระยะสั้นไม่ยั่งยืนไปสู่ “นโยบายสาธารณะนิยม” เพื่อสร้างระบบสวัสดิการขั้นพื้นฐานที่ยั่งยืน รวมทั้งดำเนินการให้มีระบบการออมแห่งชาติที่เหมาะสม (2) กำหนดให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจในการบริหารจัดการงบประมาณในขั้นตอนต่างๆ โดยใช้แนวคิดเรื่องระบบงบประมาณแบบมีส่วนร่วมของประชาชน(Participatory Budgeting)  (3) ปฏิรูประบบการคลังของรัฐให้เข็มแข็ง โดยการปฏิรูประบบโครงสร้างภาษีของไทยทั้งระบบทั้งในด้านการขยายฐานภาษีและกำหนดภาษีรูปแบบใหม่ เช่น ภาษีทรัพย์สิน ภาษีมรดก ภาษีสิ่งแวดล้อม เป็นต้น รวมถึงการปฏิรูประบบการคลังท้องถิ่นไทยให้สามารถจัดสวัสดิการสังคมให้กับประชาชนในท้องถิ่นได้  (4) การกำหนดเป้าหมายของรายจ่ายสาธารณะที่มีลักษณะเฉพาะ เช่น กลุ่มคนพิการ กลุ่มคนยากไร้ คนเร่ร่อนขอทาน  เป็นต้น ผ่านระบบสวัสดิการต่างๆของรัฐ