แม่หนุ้ย : ความหมาย คุณค่า และภาพสะท้อน อำนาจของผู้หญิงใต้

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหมาย คุณค่า และภาพสะท้อนอำนาจผู้หญิงในสังคม   คนใต้ ผ่านความเชื่อ “แม่หนุ้ย” กรณีศึกษา บ้านหน้าเขา บ้านทุ่งสมอ และบ้านหนองเก้าวา ตำบลทุ่งสัง อำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยรวบรวมข้อมูลจากคนในตระกูลเก่าแก่ จำนวน 8 ตระกูล ด้วยวิธีการสังเกต และการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก ผลการศึกษา พบว่า ความหมายแม่หนุ้ย ปรากฏใน 3 มุมมอง ได้แก่ การจัดลำดับชั้นความสัมพันธ์ทางครอบครัวและเครือญาติ กฎเกณฑ์ ในการจัดวางความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัวและเครือญาติ และการแสดง อำนาจผ่านพื้นที่ของแม่หนุ้ยภายในบ้าน การปฏิบัติตามความเชื่อแม่หนุ้ยก่อให้เกิด คุณค่า 4 ประการ ได้แก่ ความภาคภูมิใจในสายตระกูลของตนเอง การเคารพผู้อาวุโส การยอมรับในการอยู่ร่วมกัน การทำตามจารีตและกฎเกณฑ์ดั้งเดิม สำหรับภาพ สะท้อนอำนาจของผู้หญิงใต้ จากการปฏิบัติตามความเชื่อแม่หนุ้ย พบว่า แต่ละสาย ตระกูลให้ผู้หญิงมีอำนาจในการครอบครองและการกำหนดพื้นที่ตั้งแม่หนุ้ย ภายในบ้าน มีกฎเกณฑ์และการสืบทอดความเชื่อจากรุ่นสู่รุ่น กฎเกณฑ์เหล่านี้ ควบคุมวิถีปฏิบัติของคนในครอบครัวและเครือญาติก่อให้เกิดความมั่นใจในการ ดำเนินชีวิต และความร่มเย็นเป็นสุขในครอบครัวทั้งนี้คนใต้เชื่อว่าการสืบทอด แม่หนุ้ยเป็นอำนาจของผู้หญิงที่อยู่ในสถานภาพความเป็นแม่เท่านั้นโดยแม่จะส่งมอบ แม่หนุ้ยให้กับลูกสาวที่ออกเรือนเมื่อลูกสาวมีบุตรแม่จะเป็นผู้ตั้งสอบแม่หนุ้ยให้ที่ บ้านของลูกสาวทุกคนคนทั้งสามชุมชนเชื่อว่าแม่หนุ้ยมีอำนาจให้ความคุ้มครอง ลูกหลานที่เกิดใหม่ให้เจริญเติบโต แข็งแรงผ่านพิธีเปิดปาก การขึ้นเปลและ การขึ้นเรือนลงล่างนอกจากนี้ในพิธีกรรมโนราโรงครูจะต้องตั้งโรงแม่หนุ้ยทุกครั้ง และ ร่างทรงแม่หนุ้ยจะต้องเป็นผู้หญิงเท่านั้น ซึ่งสะท้อนว่าคนใต้ยอมรับให้ผู้หญิง มีอำนาจในพื้นที่ ‘บ้าน’ จึงทำให้ความเชื่อ “แม่หนุ้ย” สืบทอดอยู่ในครอบครัวคนใต้ จนถึงปัจจุบัน