ตำนานและนิทานพื้นบ้านกับกระบวนการขัดเกลาเยาวชนภาคใต้

บทคัดย่อ

ตำนานและนิทานพื้นบ้านภาคใต้เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นประเภทวรรณกรรมท้องถิ่น ซึ่งสะท้อนระบบความสัมพันธ์ระหว่างสังคม ทรัพยากรธรรมชาติและความเชื่อ ของภาคใต้ในสมัยอดีตปัจจุบันภูมิปัญญาท้องถิ่นประเภทนี้ได้รับผลกระทบจาก การเปลี่ยนแปลงของสังคม โดยเยาวชน คนรุ่นใหม่ขาดความสนใจในตำนานและนิทานพื้นบ้านการพัฒนาตำนานและนิทานพื้นบ้านเป็นสื่อภาพเคลื่อนไหวเป็นการนำ ภูมิปัญญาท้องถิ่นมาพัฒนาสู่นวัตกรรมด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และสามารถนำมาใช้ในกิจกรรมการเรียนการสอน การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีวัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่อวิเคราะห์ศีลธรรมจริยธรรมที่ปรากฏในตำนานและนิทานพื้นบ้านของภาคใต้ 2. เพื่อนำเสนอตำนานและนิทานพื้นบ้านภาคใต้มาพัฒนาเป็นสื่อภาพเคลื่อนไหว (Animation) พื้นที่ในการวิจัยเป็นพื้นที่ภาคใต้จำนวน 6 จังหวัด ได้แก่จังหวัดกระบี่ชุมพรนครศรีธรรมราชพังงาระนอง และจังหวัดสุราษฎร์ธานี กลุ่มผู้ให้ข้อมูล คือ กลุ่มปราชญ์ท้องถิ่น ซึ่งเป็นบุคคลที่มีความรู้ และเชี่ยวชาญเกี่ยวกับตำนานและนิทานพื้นบ้านภาคใต้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 10 คน เครื่องมือที่ใช้ คือ แบบสัมภาษณ์ข้อมูลภาคสนาม ผู้วิจัยนำข้อมูลที่ได้มาตรวจสอบความถูกต้องโดยใช้เทคนิคการตรวจสอบแบบสามเส้าวิเคราะห์ข้อมูลตามวัตถุประสงค์ของการวิจัยและนำเสนอผลการวิจัยด้วยวิธีพรรณนา ผลการวิจัยพบว่าตำนานและนิทานพื้นบ้านของภาคใต้ปรากฏทุกจังหวัด ผ่านการเล่าสืบทอดกันมา ได้แก่ ตำนานเรื่องถ้ำปราสาทนาฬาคิริง นิทานเรื่องลูกทรพี นิทานเรื่องเกลอเขา เกลอเล ตำนานเรื่องการสร้างพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช นิทานเรื่องนายดั้น นิทานเรื่องไอ้ปูดโป่ง ตำนานเรื่องพ่อท่านกลาย เทพเจ้าศักดิ์สิทธิ์แห่งลุ่มน้ำกลาย ตำนานเรื่องเขานางหงส์ ตำนานเรื่องถ้ำพระขยางค์ และตำนานเรื่องเจ้าพญาท่าข้าม คุณธรรมจริยธรรมที่ปรากฏได้แก่ ความสามัคคี ความมีวินัย ความกตัญญูกตเวที ความมีน้ำใจ ความขยัน ความซื่อสัตย์ และความสะอาด ซึ่งบรรพบุรุษได้เล่าสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นการสร้างความสัมพันธ์สังคมแบบเครือญาติเป็นค่านิยมของสังคมภาคใต้ และเป็นกระบวนการขัดเกลาทางสังคม โดยเฉพาะตำนานเรื่องเจ้าพญาท่าข้าม ซึ่งเป็นตำนานที่ผู้วิจัยเสนอนำมาพัฒนาเป็นสื่อภาพเคลื่อนไหว (Animation) ตำนานเรื่องนี้สะท้อนศีลธรรม จริยธรรมด้านความซื่อสัตย์ ความมีวินัย ความสามัคคี และมีน้ำใจ โดยผ่านตัวละครพระยาท่าข้าม นอกจากนี้สะท้อนประวัติศาสตร์ รวมทั้งพัฒนาการของจังหวัดสุราษฏร์ธานีตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ยุคประวัติศาสตร์ในสมัยสุโขทัย และกรุงศรีอยุธยา