ภาพสะท้อนสังคมอีสานในบทเพลงลูกทุ่งไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภาพสะท้อนสังคมอีสานในบทเพลงลูกทุ่งไทยที่ประพันธ์โดยสลา คุณวุฒิ จำนวน 172 เพลง โดยใช้กรอบแนวคิดกลวิธีทางภาษาในข้อความของจันทิมา อังคพณิช-กิจ (2561, น. 180-213) ในการวิเคราะห์ตัวบท กรอบแนวคิดเกี่ยวกับวรรณกรรมเป็นภาพสะท้อนสังคมของตรีศิลป์ บุญขจร (2523, น. 5-10) กรอบแนวคิดประเภทของสังคมของทัศนีย์ ทองสว่าง (2549, น. 5) และกรอบแนวคิดการปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของพระมหาสนอง ปัจโจปการี (2553, น. 184-187) ในการวิเคราะห์ภาพสะท้อนด้านต่าง ๆ ของสังคมอีสาน ซึ่งใช้ค่าสถิติร้อยละประกอบ ผลการศึกษาพบภาพสะท้อนสังคมอีสาน 3 ด้าน ได้แก่ 1. ภาพสะท้อนที่แสดงให้เห็นวิถีชีวิต 2. ภาพสะท้อนที่แสดงให้เห็นประสบการณ์ตรงของผู้ประพันธ์ และ 3. ภาพสะท้อนที่แสดงให้เห็นอุดมการณ์ทางสังคมและการเมือง รูปแบบสังคมที่สะท้อนผ่านบทเพลงลูกทุ่งไทยทำให้เห็นภาพสังคมอีสาน 3 ประเภท ได้แก่ 1. สังคมแบบปฐมภูมิหรือสังคมชนบทพบ 3 ด้านคือ 1) การประกอบอาชีพ ปรากฏอาชีพชาวนามากที่สุด รองลงมาคือ หมอลำ ครู นักเรียน หางเครื่อง นักร้องวงอีเลคโทน และค้าขาย ตามลำดับ 2) การปฏิสัมพันธ์ทางสังคม ประกอบด้วย การปฏิสัมพันธ์ระหว่างชายหนุ่มกับหญิงสาว (คนรัก) ซึ่งพบมากที่สุด รองลงมาคือบิดามารดากับบุตรธิดา สามีกับภรรยา เพื่อนกับเพื่อน และครูกับศิษย์ ตามลำดับ 3) การยึดถือจารีตประเพณีในการครองตนและปฏิสัมพันธ์ทางสังคม 2. สังคมแบบทุติยภูมิหรือสังคมเมืองพบ 3 ด้านคือ 1) การประกอบอาชีพ อาชีพรับจ้างพบมากที่สุด รองลงมาคือ ขายแรงงาน พนักงานโรงงาน นักเรียน ทหารเกณฑ์ พนักงานรักษาความปลอดภัย นักร้อง คาเฟ่ และค้าขาย ตามลำดับ 2) การปฏิสัมพันธ์ทางสังคม ประกอบด้วย การปฏิสัมพันธ์ระหว่างชายหนุ่มกับหญิงสาว (คนรัก) ซึ่งพบมากที่สุด รองลงมาคือ บิดามารดากับบุตรธิดา เพื่อนกับเพื่อน สามีกับภรรยา ผู้ปกครองกับผู้ใต้ปกครอง พี่กับน้อง และครูกับศิษย์ ตามลำดับ 3) การกำหนดกฎเกณฑ์และกฎระเบียบทางสังคม และ 3. สังคมแบบปฐมภูมิหรือสังคมชนบทและทุติยภูมิหรือสังคมเมืองผสมผสานกัน