ป่าชุมชน: แนวคิดทางนิเวศวิทยาในการจัดการป่าไม้ (ป่าชุมชน) ของพระสงฆ์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ดำเนินการด้วยระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาหลักการและแนวปฏิบัติทางนิเวศวิทยาในการจัดการป่าชุมชนของพระสงฆ์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2) เพื่อศึกษานโยบายและกลไกการจัดการป่าชุมชนของภาคประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3) เพื่อเสริมสร้างเครือข่ายการจัดการป่าชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ ชาวบ้าน ผู้นำชุมชน พระสงฆ์และผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 34 รูป/คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยเทคนิควิธีการสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่ม

        ผลการวิจัย พบว่า

1. หลักการและแนวทางปฏิบัติทางนิเวศวิทยาในคัมภีร์พระพุทธศาสนา พระพุทธศาสนาไม่ได้สอนเรื่องนิเวศวิทยาโดยตรง เพราะไม่ได้เป็นไปเพื่อการพ้นจากทุกข์ พระพุทธศาสนาสอนว่า ป่าเป็นสถานที่เงียบสงัดเหมาะแก่การปฏิบัติธรรม เป็นแหล่งอาหาร เครื่องนุ่งห่ม และยารักษาโรค บทบาทในการจัดการป่าไม้ (ป่าชุมชน) ของพระสงฆ์ อาศัยหลักธรรมคำสอนและตำแหน่งทางสงฆ์ในการเป็นผู้นำด้านประเพณี พิธีกรรม ความเชื่อ สร้างศรัทธาและบูรณาการหลักพุทธธรรมกับระเบียบ ข้อบังคับ ประเพณีทางสังคมในการขับเคลื่อนการอนุรักษ์และการจัดการป่าชุมชนให้บรรลุผลตามเป้าหมาย


2. 2. นโยบายและกลไกการจัดการป่าชุมชนของภาคประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยภาพรวมเป็นการฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรม การอนุรักษ์ป่า การให้ความรู้ และการส่งเสริมและพัฒนา


3. 3. การเสริมสร้างเครือข่ายการจัดการป่าชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิธีการหรือแนวทางปฏิบัติ ประกอบด้วย การจัดตั้งคณะกรรมการป่าชุมชน ซึ่งเป็นตัวแทนของชาวบ้านในการรักษาป่า คัดเลือกจากคนที่มีใจเสียสละ มีความรู้และความสนใจเรื่องการอนุรักษ์ป่า ทำหน้าที่กำหนดนโยบายหรือแนวทางการจัดการป่า เพื่อการได้อาศัยประโยชน์อย่างคุ้มค่าและเกิดความยั่งยืน ตั้งกฎระเบียบในการใช้ประโยชน์ร่วมกัน และปฏิบัติตามกฎนั้นอย่างเคร่งครัด