วิเคราะห์แนวคิดพุทธภาวะในพุทธมหายานกับการพัฒนาสภาพจิตของคนในยุคปัจจุบัน

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์แนวคิดพุทธภาวะในพุทธมหายานกับการพัฒนาสภาพจิตของคนในยุคปัจจุบัน  พบว่า  แนวคิดเรื่องพุทธภาวะ เป็นแนวคิดที่มีความสำคัญในพุทธมหายานโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสายมหายานจีน ญี่ปุ่นและเกาหลี สำนักความคิดที่พัฒนาขึ้นในภูมิภาคนี้ล้วนแล้วแต่ปรากฏคำสอนเรื่องพุทธภาวะนี้เป็นหลักการสำคัญในทุกนิกาย ฝ่ายมหายานมีความเชื่อว่า มนุษย์ทุกคนนั้นมี “พุทธภาวะ”หรือ “พุทธจิต”อยู่ในตัวแล้วทุกคน มนุษย์ทุกคนมีสิทธิ์และมีความสามารถหรือมีศักยภาพที่จะบำเพ็ญบารมีเป็นพระโพธิสัตว์และสามารถตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าได้ หากฝึกฝนชำระจิตใจจนบริสุทธิผุดผ่องด้วยเมตตาและปัญญาบารมี  ดังนั้นฝ่ายมหายานจึงอุปมาเปรียบเปรยความสัมพันธ์ระหว่างพุทธภาวะกับอวิชชาในลักษณะที่ว่า ขณะนี้สรรพสัตว์ทั้งหลายผู้ซึ่งครอบครองพุทธภาวะอันบริสุทธิ์ที่ยังคงมีกิเกสและอวิชชาอันเป็นสิ่งที่ทำให้สรรพสัตว์ไม่สามารถตระหนักรู้ในธรรมชาติอันบริสุทธิ์แห่งพุทธภาวะนั้นได้ การปฏิบัติธรรมจึงเป็นการค่อยๆขัดเกลาและขจัดกิเลสตัณหา อุปมาเหมือนการขจัดสิ่งเหล่านี้ให้ออกไปจากจิตของสรรพสัตว์ทีละน้อยเป็นการกลับสู่สภาพเดิมแท้อันบริสุทธิ์ของจิต จนกระทั่งในที่สุดก็จะไม่มีสิ่งเหล่านี้เข้ามาปิดบังธรรมชาติอันบริสุทธิ์  หากนำพุทธภาวะมาบรูณาการกับสภาพจิตใจ ก็จะสามารถควบคุมอารมณ์ มิให้เกิดความคับข้องใจ หรือขัดแย้งภายในจิตใจ สามารถปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีความสุขหรือสภาพชีวิตที่เป็นสุข เพราะว่าสภาพจิตเป็นสภาวะที่บุคคลมีความสมบูรณ์ทั้งทางกาย ใจ อารมณ์ และสังคม    มีสัมพันธภาพที่ดีกับบุคคลอื่น สามารถปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ดี ควบคุมอารมณ์ได้ เผชิญกับความกดดันได้ดีจัดการกับปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีแนวคิดในเชิงบวกต่อตนเอง และดำเนินชีวิตได้อย่างสมดุล