การให้เหตุผลทางพระพุทธศาสนาในมิลินทปัญหา

บทคัดย่อ

ในหนังสือเรื่องมิลินทปัญหามีการสนทนากันระหว่างพระเจ้ามิลินทกับพระนาคเสน ในเรื่องความสงสัยของพระเจ้ามิลินท ในกระบวนการการเกิดขึ้นของความรู้นั้นต้องอาศัยเครื่องมือในการแสวงหาความรู้และมีเหตุมีผล ในสิ่งที่รับรู้และสิ่งที่ถูกรู้ คือ อายตนะทั้ง 6 ปัญหาเรื่องเรื่องบุญกับบาป และเรื่องกรรมและผลของกรรม ดังนั้นการให้เหตุผลจึงเป็นลักษณะของการแสดงออกทางปัญญาอย่างหนึ่งของมนุษย์ ในการให้เหตุผลแบบจำแนกนามรูปจากจุดเล็กขยายไปสู่จุดใหญ่ หรือ การจำแนกองค์ประกอบของชีวิตออกเป็นธาตุ 4 ขันธ์ 5 แบบนี้เป็นการใช้เหตุผลแบบวิภัชชวาทในทางพระพุทธศาสนาใช้กัน แต่จะมีปรากฏในหนังสือมิลินทปัญหาอยู่หลายที่ จากที่พระนาคเสนได้ตอบพระเจ้ามิลินท โดยเป็นการให้เหตุผลที่อาศัยข้อสังเกตหรือผลการทดลองจากหลาย ๆ มาสรุปเป็นคำตอบ และเป็นการนำความรู้พื้นฐานที่อาจเป็นความเชื่อ ข้อตกลงที่เป็นกฏ หรือบทนิยาม เป็นสิ่งที่รู้มาก่อนและยอมรับว่าเป็นจริง เพื่อหาเหตุผลนำไปสู่คำตอบ