การประเมินผลสำเร็จกองทุนยุติธรรม

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อประเมินความสำเร็จของกองทุนยุติธรรมตามวัตถุประสงค์ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2549 – 2556  ศึกษาเปรียบเทียบการให้ความช่วยเหลือประชาชนทางกฎหมายให้เข้าถึงกระบวนการยุติธรรมทางกฎหมายของประเทศไทยกับต่างประเทศและเพื่อแสวงหาแนวทางในการพัฒนากองทุนยุติธรรมให้สามารถช่วยเหลือประชาชนให้เข้าถึงกระบวนการยุติธรรมได้ตามหลักสากล การดำเนินการวิจัยเป็นการวิจัยแบบผสมระหว่างการวิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยทำการสำรวจความคิดเห็น(Survey Research)ประชากรกลุ่มตัวอย่างจากประชาชนผู้มารับบริการจากกองทุนยุติธรรมทั่วประเทศ จำนวน  คนใช้แบบสอบถามเป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลและการสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้บริหารกองทุนและสนทนากลุ่ม(Focus group)กับเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานทุกภูมิภาค วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานและการวิเคราะห์ความแปรปรวน(ANOVA) และการประมวลผลเชิงพรรณนา

ผลการศึกษา พบว่า

1.ด้านการศึกษาประเมินผลสำเร็จจากการดำเนินงานกองทุนยุติธรรมตามวัตถุประสงค์ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2549 – 2556 กลุ่มตัวอย่างมีความคิดเห็นเกี่ยวกับความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก มีประสิทธิผล และ ประสิทธิภาพรวมทั้ง คุณภาพการดำเนินงานของกองทุนฯและของผู้รับทุน โดยภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง แต่ผลลัพธ์ (Outcome) และความยั่งยืน (Sustainability) ผลกระทบของการพัฒนากองทุนยุติธรรม โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก

1. ด้านการศึกษาเปรียบเทียบการให้ความช่วยเหลือประชาชนทางกฎหมายให้เข้าถึงกระบวนการยุติธรรมทางกฎหมายของประเทศไทยกับต่างประเทศ พบว่า ต่างประเทศส่วนใหญ่จะมีการสำรวจปัญหากฎหมายที่ประชาชนประสบในแต่ละพื้นที่ก่อน แล้วจึงมาดำเนินการกำหนดกรอบการให้ความช่วยเหลือทางกฎหมาย เพื่อให้หลักประกันว่าตรงตามความต้องการ (Meet Need) ที่แท้จริง มีการเปิดเว็บไซต์การให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายที่ประชาชนสามารถเข้าไปเรียนรู้ทำความเข้าใจ และสามารถยื่นเรื่องผ่านเว็บไซต์ได้โดยตรง มีการขยายการดำเนินงานไปที่การไกล่เกลี่ยและระงับข้อพิพาททางเลือก (ADR) มีการตั้งศูนย์ให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายระดับชุมชน (Community Center) ในขณะที่ไทยปัจจุบันมีศูนย์นำร่องดำเนินการจำนวนมาก แต่ยังขาดการสำรวจ ตั้งเวปไซด์และกองทุนยุติธรรม ไม่ได้มีเป้าหมายในการระงับข้อพิพาทระดับชุมชนแต่มีกลไกส่งเสริม เช่น ศูนย์ยุติธรรมชุมชน ศูนย์ระงับข้อพืพาทกรมคุ้มครองสิทธิ เป็นต้น

ค. ด้านการแสวงหาแนวทางในการพัฒนากองทุนยุติธรรมให้สามารถช่วยเหลือประชาชนให้เข้าถึงกระบวนการยุติธรรมได้ตามหลักสากล จากการประเมินตามหลักยุทธศาสตร์และจัดทำเป็นข้อเสนอแนะ สามารถดำเนินการได้ ได้แก่ การสำรวจปัญหากฎหมาย การปรับปรุงคู่มือ การตั้งศูนย์ให้คำปรึกษา การพัฒนาและประยุกต์เทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้งาน การสร้างเกณฑ์วัดแบบMean/Merit test การถอดบทเรียนความผิดพลาดมาใช้ เป็นต้น