การพัฒนาทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์แบบองค์รวมสำหรับผู้สูงอายุในชนบทไทย:ด้านอาชีพ

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพการเรียนรู้ด้านอาชีพของผู้สูงอายุ 2) พัฒนารูปแบบทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย และ 3) หาแนวทางพัฒนาทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์แบบองค์รวมด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบการวิจัยและพัฒนาในพื้นที่ศึกษาที่เป็นชนบทไทยทั่วประเทศ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษาสภาพการเรียนรู้ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย ได้แก่ 1) ผู้สูงอายุในชุมชนชนบทไทย จำนวน 380 คน 2) กลุ่มตัวอย่างผู้สูงอายุในพื้นที่กรณีศึกษาชุมชนที่มีผลการปฏิบัติเป็นเลิศด้านอาชีพของผู้สูงอายุ ทำการศึกษาเชิงลึก จำนวน 4 พื้นที่ใน 4 ภูมิภาค กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการทดลองใช้รูปแบบทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์แบบองค์รวมด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย ได้แก่ กลุ่มผู้สูงอายุในชนบทไทยจำนวน 2 พื้นที่ พื้นที่ละ 30 คน รวม 60 เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการจัดสนทนากลุ่ม สอบถาม และการสัมภาษณ์ และกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการประเมินรูปแบบทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย และหาแนวทางพัฒนาทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์แบบองค์รวมด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย ได้แก่ ตัวแทนผู้สูงอายุในชุมชน ตัวแทนจากหน่วยงานและองค์กรที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาผู้สูงอายุในชุมชน จำนวน 2 พื้นที่ พื้นที่ละ 10-14 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสนทนากลุ่ม เก็บรวบรวมข้อมูลตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ - ตุลาคม 2557 การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การหาค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลที่ได้จากการศึกษา สรุปได้ดังนี้

1. สภาพการเรียนรู้ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย พบว่า ผู้สูงอายุมีการรวมกลุ่มตามสนใจและความต้องการของกลุ่มเพื่อทำงานอาชีพด้านหัตถกรรมและเกษตรกรรม เพื่อหารายได้ สร้างความสุขในรูปแบบของงานเกษตรกรรมตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง เช่น การเลี้ยงไก่พันธุ์ไข่ การปลูกพืชปลอดสารพิษ การผลิตอาหารและของใช้ที่เพียงพอต่อการอุปโภคและบริโภคในครัวเรือน เช่น พืชสมุนไพรแปรรูป ขนม การผลิตของใช้ในครัวเรือน เช่น ผ้าทอ ตะกร้า กระบุง การผลิตของใช้เพื่อการสร้างความสุข เช่น เหรียญโปรยทาน เป็นต้น สำหรับทักษะการเรียนรู้ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทย พบว่า ผู้สูงอายุมีการเรียนรู้งานอาชีพที่เกิดจากภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่น มีการรวมตัวกันสร้างกลุ่มอาชีพในชุมชนของตน และเรียนรู้ด้านอาชีพร่วมกัน หรือเรียนรู้จากวิทยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่น ผู้สูงอายุเรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงมากที่สุด รองลงมาเรียนรู้จากการสังเกต จดจำและทดลองทำ เรียนรู้จากวิทยากรหรือผู้รู้ในชุมชน และมีการสืบทอดองค์ความรู้ไปยังรุ่นลูกหลาน มีช่องทางการเรียนรู้จากสื่อวิทยุ โทรทัศน์ และอินเทอร์เน็ต


2. รูปแบบทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทยที่พัฒนาขึ้นคือ รูปแบบพื้นที่แห่งความสุข (SPACE of Happiness Model) ประกอบด้วยองค์ประกอบ 8 องค์ประกอบ ดังนี้คือ 1) S: Sustainability หรือความยั่งยืน 2) P: Participation of Community หรือการมีส่วนร่วมของชุมชน 3) A: Appropriate Planning หรือความเหมาะสมในกำหนดแผนงาน กิจกรรมการดำเนินงาน 4) C: Creation หรือการสร้างสรรค์ 5) E: Efficiency Economy หรือเศรษฐกิจพอเพียง 6) O: Opportunity หรือการให้โอกาส 7) F: Friendship หรือสัมพันธภาพที่ดี และ 8) H: Happiness หรือความสุข

3.          แนวทางพัฒนาทักษะการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์แบบองค์รวมด้านอาชีพของผู้สูงอายุในชนบทไทยคือ การสร้างผลิตภัณฑ์อาชีพที่หลากหลายเพิ่มขึ้น การสร้างมูลค่าเพิ่มโดยการออกแบบชิ้นงานสร้างสรรค์ที่สนองความต้องการของลูกค้า การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่เป็นการต่อยอดภูมิปัญญาที่มีอยู่ในท้องถิ่น การเพิ่มการประชาสัมพันธ์และช่องทางการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ การสนับสนุนที่เพิ่มขึ้นจากหน่วยงานภาครัฐ และการจัดทำฐานข้อมูลด้านอาชีพของผู้สูงอายุเพื่อการสืบทอด แลกเปลี่ยนเรียนรู้ และสร้างเครือข่ายด้านอาชีพของผู้สูงอายุ อันจะก่อให้เกิดการพัฒนาการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ด้านอาชีพของผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน