การจัดการความรู้เพื่อสร้างพื้นที่ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ลีซูที่ได้รับผลกระทบจากการอพยพ บ้านวังใหม่ ตำบลร่องเคาะ อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาการดำรงอยู่ของวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์ลีซูหลังได้รับผลกระทบจากการอพยพ และ เพื่อสร้างรูปแบบการจัดการความรู้ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ลีซู การศึกษานี้เป็นการวิจัยแบบการรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยการรวบรวมศึกษาเอกสาร การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์ เวทีสนทนากลุ่ม รวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ผังต้นไม้แห่งปัญหา, กรอบเหตุผลสัมพันธ์, แผนที่ผลลัพธ์, ดาบคู่ และตัวชี้วัดตามแนวทางการจัดการความรู้ ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มชาติพันธุ์ลีซูมีความทรงจำเกี่ยวกับวัฒนธรรมจากอดีตมาสู่ปัจจุบัน ได้แก่ประเด็น “ภาษา/วรรณกรรม” “ภูมิปัญญา/อาหาร/การแต่งกาย” และ “วิถีการดำเนินชีวิต/พิธีกรรม” นอกจากนี้ องค์ความรู้ส่วนใหญ่ของกลุ่มชาติพันธุ์ลีซูจะอยู่กับตัวบุคคลคือปราชญ์ชาวบ้าน ความรู้เหล่านี้ยังไม่ได้จัดเก็บอย่างเป็นรูปแบบ จึงได้รวบรวมข้อมูลโดยกำหนดความรู้หลักเรื่องวัฒนธรรม ได้แก่ ด้านภาษาและวรรณกรรม เรื่องประเพณีและพิธีกรรมของชุมชน เรื่องอาหาร ด้านวิถีชีวิตความเป็นอยู่ และปราชญ์/ผู้รู้ในชุมชน ผ่านแผนที่ชุมชนและปฏิทิน 12 เดือน การจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาหลักสูตรทางวัฒนธรรม รวมไปถึงการวางแผนพัฒนาแหล่งเรียนรู้ ผลจากการจัดการชุดความรู้ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ ส่งผลให้ผู้คนในกลุ่มชาติพันธุ์ลีซูและผู้คนภายนอกเกิดการยอมรับและเห็นถึงคุณค่า ความหมาย รวมถึงความสำคัญของวัฒนธรรม

         ผลจากการจัดการชุด “ความรู้ทางวัฒนธรรม” ของกลุ่มชาติพันธุ์ ได้สร้างเครื่องมือช่วยในการจัดเก็บความรู้ คือ “แผนที่ชุมชน” และ “ปฏิทิน 12 เดือน” ที่ได้จากบุคคลสำคัญในชุมชน มีการบรรจุชุดความรู้ทางวัฒนธรรม ของกลุ่มชาติพันธุ์ เพื่อใช้เชื่อมโยงผู้คนของทั้งสองกลุ่มเกิดการยอมรับและเห็นถึงคุณค่า ความหมาย รวมถึงความสำคัญของวัฒนธรรม เพื่อใช้ชุดความรู้เหล่านี้เป็นเครื่องมือที่มีอำนาจในสร้างพื้นที่ทางวัฒนธรรม และยึดโยงไปสู่ความสัมพันธ์กับหน่วยงานหรือองค์กรต่าง ๆ ได้แก่ การจัดการศึกษาของโรงเรียน พัฒนาหลักสูตรทางวัฒนธรรมชุมชนให้เด็กและเยาวชนอย่างเป็นรูปธรรม จนเกิดแรงจูงใจทั้งผู้ใช้หลักสูตรและชุมชน เพื่อปลดล็อคการถูกกดทับทางวัฒนธรรมกระแสหลัก ให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติ สะท้อนในพื้นที่ ซึ่งเป็นพื้นทางวัฒนธรรมที่ได้รับการจัดสร้างขึ้นจากชุมชน