“จากนาข้าวเป็นสวนยางพารา”: การเปลี่ยนแปลงวิถีการดำรงชีพ และความมั่นคงทางอาหารของครัวเรือนชาวนาริมแม่น้ำโขง จังหวัดบึงกาฬ

บทคัดย่อ

                          พื้นที่ริมแม่น้ำโขงในจังหวัดบึงกาฬ ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงจากการใช้พื้นที่เพื่อปลูกข้าวมาเป็นยางพาราอย่างรวดเร็ว การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวได้นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงวิถีการดำรงชีพของครัวเรือนชาวนาใน 3 ด้าน กล่าวคือ การเปลี่ยนแปลงสินทรัพย์ในการดำรงชีพ การเปลี่ยนแปลงกิจกรรมการดำรงชีพ และการเปลี่ยนแปลงด้านความเปราะบางในการดำรงชีพ ทั้งนี้ความมั่นคงทางอาหารของครัวเรือนชาวนาแตกต่างกันไปในแต่ละกลุ่ม โดยกลุ่มครัวเรือนที่ปลูกข้าวไว้กินและทำสวนยางไว้ขายเป็นครัวเรือนที่มีความมั่นคงทางอาหารสูงสุด เพราะยังมีข้าวไว้บริโภคในครัวเรือน ขณะที่รายได้จากยางพาราถูกแปลงมาเป็นเงินสดเพื่อใช้จ่ายในครอบครัว ส่วนกลุ่มที่ปลูกข้าวเพียงอย่างเดียวเป็นกลุ่มที่มีความมั่นคงทางอาหารในลำดับรองลงมา เพราะแม้จะมีข้าวไว้บริโภคในครัวเรือน แต่ปัญหาต้นทุนแรงงานที่สูงขึ้น ปัญหาผลผลิตตกต่ำ ทำให้ความมั่นคงทางอาหารลดลง และกลุ่มครัวเรือนที่ปลูกยางพาราเพียงอย่างเดียว เป็นครัวเรือนที่มีความมั่นคงทางอาหารต่ำสุด เนื่องจากมีรายได้ไม่แน่นอนจากความผันผวนของราคายาง ในขณะเดียวกันก็ต้องซื้อข้าวกิน