การเรียนรู้หลักธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนา การเรียนรู้หลักธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

หลักธรรมในพระพุทธศาสนาลึกซึ้งและยากที่จะเข้าใจให้กระจ่าง เพราะประกอบด้วยหลักทฤษฎีและการปฏิบัติที่จะต้องลงรอยไปด้วยกัน พระไตรปิฎกภาษาบาลีฉบับภาษาไทย อันเป็นหลักฐานชั้นต้นของพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท มีมากถึง ๔๕ เล่ม นับได้ประมาณ ๒๒,๔๐๐ หน้า แต่ด้วยเหตุที่พระพุทธศาสนามีคำสอนมาจากรากเดียวกัน ถ้าผู้ศึกษาจับแนวทางของการศึกษาได้ หลักคำสอนแม้นจะมีมากมาย ก็จะค่อยไหลลื่นเข้าสู่กระแสแห่งการเข้าใจของตนได้อย่างมีระบบ บทความนี้ชี้ให้เห็นว่า ก่อนการตรัสรู้ พระพุทธเจ้าทรงคิดค้นและวิเคราะห์หลักธรรมสำคัญๆ เช่น ธาตุ ๔ อายตนะ ๖ และ ปฏิจจสมุปบาท มาก่อน ในคืนตรัสรู้ พระองค์บรรลุวิชชา ๓ และตรัสรู้อริยสัจ ๔ เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยเนื้อแท้แล้ว สิ่งสำคัญที่เกิดขึ้นแก่พระพุทธองค์ในคืนนั้น คือ การกำจัดอาสวกิเลสได้หมดสิ้น และการตรัสรู้อริยสัจ ๔ การตรัสรู้คือการสังเคราะห์ปฏิจจสมุปบาทลงเป็นอริยสัจ ๓ ข้อแรก และสรุปประสบการณ์ในขณะบำเพ็ญเพียรตลอดเวลา ๖ ปี ลงเป็นแนวทางการปฏิบัติเพื่อการดับทุกข์ที่เรียกว่า มรรค ๘ ดังนั้น ปฏิจจสมุปบาทและอริยสัจ ๔ จึงเป็นหลักธรรมสายเดียวกันและเป็นรากเหง้าของหลักคำสอนในพระพุทธศาสนา หลักคำสอนทั้งสองนี้ยังได้ชี้ไปที่หลักอิทัปปัจจยตา อันเป็นคำสอนเรื่องความเป็นเหตุปัจจัยของสิ่งต่างๆ การเข้าใจหลักคำสอนชุดนี้ จะช่วยให้เข้าใจคำสอนอื่นๆ ได้ง่ายขึ้น เช่น พุทธอุทานที่ทรงเปล่งหลังจากการตรัสรู้ได้ ๗ วัน ธรรมจักษุที่เกิดแก่พระอัญญาโกณฑัญญะหลังจากได้ฟังธัมมจักกัปปวัตนสูตร และ คาถาเยธัมมาที่พระอัสสชิแสดงแก่อุปติสสมาณพ