การพัฒนาสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุวิถีใหม่ในสังคมไทย เชิงพุทธบูรณาการ การพัฒนาสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุวิถีใหม่ในสังคมไทย เชิงพุทธบูรณาการ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ ได้แก่ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุในสังคมไทย ๒) เพื่อศึกษาหลักพุทธธรรมที่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุวิถีใหม่ในสังคมไทย และ ๓) เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนาสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุในบริบทวิถีใหม่ของสังคมไทยเชิงพุทธบูรณาการ งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ๓ กลุ่ม ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านพระพุทธศาสนา ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาวะองค์รวม และผู้สูงอายุ รวมจำนวน ๒๐ รูป/คน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้รูปแบบการวิเคราะห์เชิงพรรณนาและสังเคราะห์เชิงอธิบาย

ผลการวิจัยพบว่า การพัฒนาสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุจำเป็นต้องอาศัยกระบวนการบูรณาการทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และปัญญา โดยมีหลักพุทธธรรมเป็นแกนกลางขับเคลื่อน ซึ่ง เป็นพลังควบคุมจิตใจให้สงบมั่นคง และปัญญานำไปสู่การรู้เท่าทันสภาพชีวิตในวัยชรา อันนำไปสู่การพึ่งตนอย่างมีสติและปรับตัวอย่างเหมาะสมในยุควิถีใหม่

               องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยได้แก่ “๙ รู้อยู่ดีมีสุข”เพื่อการพัฒนาสุขภาวะองค์รวมในผู้สูงอายุ ได้แก่ ๑) รู้กาย: การเข้าใจการเปลี่ยนแปลงของสภาพร่างกาย ๒) รู้ใจ: การฝึกสมาธิและควบคุมอารมณ์ ๓) รู้กิน: การเลือกอาหารอย่างเหมาะสม ๔) รู้อยู่: การรู้วิธีอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมอย่างปลอดภัย ๕) รู้เวลา: การบริหารเวลาอย่างมีคุณค่า ๖) รู้รัก: การมีปฏิสัมพันธ์เชิงบวกกับผู้อื่น  ๗) รู้ศีล: การยึดหลักจริยธรรมของชาวพุทธ ๘) รู้สมาธิ: การฝึกเจริญภาวนาเพื่อจิตมั่นคง และ ๙) รู้ปัญญา: การใช้เหตุผลไตร่ตรองในการดำเนินชีวิต ซึ่งองค์ความรู้เหล่านี้ถูกร้อยรัดเป็น “กรอบแนวคิดการพัฒนาผู้สูงอายุเชิงพุทธบูรณาการในยุควิถีใหม่” ที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ทั้งในระดับบุคคล ครอบครัว และสังคม

           ผลจากการวิจัยชี้ให้เห็นว่าผู้สูงอายุในสังคมไทยสามารถมีคุณภาพชีวิตที่ดี มีสุขภาวะที่สมดุล และดำรงชีวิตอย่างมีความสุขในยุควิถีใหม่ได้ หากได้รับการส่งเสริมให้พัฒนาศักยภาพตนเองตามแนวทางของพุทธธรรมอย่างเหมาะสมและสอดคล้องกับบริบทของตนเองและสังคมโดยรวม