บทวิจารณ์หนังสือ Buddhism without Beliefs: A Contemporary Guide to Awakening ของ Stephen Batchelor

บทคัดย่อ

        หนังสือ Buddhism without beliefs แต่งโดย สตีเฟน แบ็ตชเลอร์ (Stephen Batchelor) นักเขียนชาวอังกฤษผู้เคยศึกษาพระพุทธศาสนาที่เมืองธรรมศาลา เคยบรรพชาเป็นสามเณรในสายวัชรยานและอุปสมบทเป็นพระลามะนิกายเกลุก (Gelug) อยู่ ๖ พรรษา เขายังเคยเดินทางไปศึกษาพระพุทธศาสนานิกายเซนที่ประเทศเกาหลีใต้และฝึกปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสายเวทนานุปัสสนาตามแนวท่านโกเอ็นก้า (S.N.Goenka) อีกด้วย หลังจากลาสิกขาเขาก็ได้ผันตัวมาเป็นนักวิชาการด้านพระพุทธศาสนาผู้มีผลงานมากมาย อาทิ Secular Buddhism: Imagining the Dharma in an Uncertain World. Confession of a Buddhist Atheist. The Faith to Doubt: Glimpses of Buddhisht Uncertainty. Alone with Others: An Existential Approach to Buddhism.

        เขาเป็นหนึ่งในผู้มีอิทธิพลต่อแนวความคิดของกลุ่มชาวพุทธแบบโลกวิสัย (Secular Buddhism) เป็นอย่างมาก ซึ่งแนวความคิดนี้ที่ได้รับความนิยมจากปัญญาชนสมัยใหม่ โดยแนวความคิดพุทธแบบโลกวิสัยนั้นถือหลักอไญยนิยม (Agnosticism) กล่าวคือ ไม่ได้ตัดสินว่าพระเจ้ามีอยู่หรือไม่มีอยู่เพราะไม่สามารถพิสูจน์ได้ ซึ่งเป็นแนวความคิดที่ต่อยอดจากหลักอเทวนิยม (Atheism) และไม่ให้ความสำคัญต่อสิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ แนวคิดดังกล่าวจึงสามารถตอบโจทย์ปัญญาชนสมัยใหม่ที่นิยมการพิสูจน์ตามแนววิทยาศาสตร์ได้

        หนังสือ Buddhism without beliefs เขียนไว้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๔๐ เป็นหนังสือที่ได้รับความนิยมจากผู้อ่านมากจนติดอันดับ National Bestseller และมีการตีพิมพ์ซ้ำหลายภาษา ซึ่งครั้งล่าสุดตีพิมพ์เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๕๑ หนังสือเล่มที่นำมาวิจารณ์ครั้งนี้เป็นเล่มที่ตีพิมพ์ครั้งแรกในปีพุทธศักราช ๒๕๔๐ มีจำนวน ๑๒๗ หน้า จัดพิมพ์โดย The Berkley Publishing Group เมือง New York โดยเนื้อหาของหนังสือเล่มนี้ มีวัตถุประสงค์ดังต่อไปนี้

๑. เพื่อแนะนำพระพุทธศาสนาให้แก่คนรุ่นใหม่ที่อาจไม่ได้มีความสนใจพระพุทธศาสนามาก่อน รวมถึงคนที่อาจเคยต่อต้านศาสนาเชิงเทวนิยม
๒. เพื่อวิจารณ์และปฏิรูปแนวความคิดของพระพุทธศาสนาตามกระแสหลักที่อยู่ในรูปแบบของสถาบันศาสนา เพื่อให้ผู้อ่านเกิดความเข้าใจว่าเป็นสิ่งที่ไม่ถูกตรงตามจุดมุ่งหมายของพระพุทธเจ้า ซึ่งถือว่าเป็นการท้าท้ายแนวความคิดดั้งเดิมของพระพุทธศาสนากระแสหลัก

        หนังสือมีเนื้อหาหลัก ๓ ส่วน ได้แก่ ส่วนแรกเป็นเนื้อหาเพื่อปูพื้นฐานความเป็นมาทางพระพุทธศาสนา ส่วนที่สองกล่าวถึงวิธีที่จะเข้าถึงความตื่นรู้ และส่วนที่สามกล่าวถึงผลลัพท์และสิ่งที่ได้จากความตื่นรู้ ผู้วิจารณ์เห็นว่ามุมมองของผู้เขียนในรายละเอียดบางส่วนนั้นเป็นความเห็นที่ทวนกระแสแนวความเชื่อของชาวพุทธกระแสหลัก ซึ่งเป็นประเด็นที่น่าสนใจอย่างยิ่งสำหรับแวดวงวิชาการด้านพระพุทธศาสนา จึงเกิดความสนใจที่จะศึกษาและวิจารณ์หนังสือเล่มนี้