คัมภีร์กังขาวิตรณีอภินวฎีกา : การแปลและศึกษาวิเคราะห์

บทคัดย่อ

ดุษฎีนิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑)  เพื่อแปลคัมภีร์กังขาวิตรณีอภินวฎีกาจากภาษาบาลีเป็นภาษาไทย (๒) เพื่อศึกษาประวัติ โครงสร้าง ภาษา และคุณค่าของคัมภีร์กังขาวิตรณีอภินวฎีกา (๓) เพื่อวิเคราะห์เนื้อหาสำคัญของคัมภีร์กังขาวิตรณีอภินวฎีกาและความสัมพันธ์กับพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น  เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เน้นศึกษาเอกสาร

ผลการวิจัยพบว่า ได้คัมภีร์กังขาวิตรณีอภินวฎีกา ฉบับภาษาไทย ความยาว ๓๓๙ หน้า คัมภีร์นี้แต่งโดยพระพุทธนาคเถระ  ที่เมืองอนุราธปุระ ประเทศศรีลังกา ในรัชสมัยพระเจ้าปรักกมพาหุที่ ๑ ราว พ.ศ.๑๖๙๖-๑๗๒๙  มีเนื้อหาว่าด้วยภิกขุปาติโมกข์ และภิกขุนีปาติโมกข์  มีรูปแบบการแต่งเป็นบทร้อยแก้ว (คัชชะ) และบทร้อยกรองหรือคาถา (ปัชชะ) มีลักษณะเด่นคือ การอธิบายที่ละเอียด ชัดเจนและลึกซึ้ง โดยอธิบายศัพท์ ความหมายและใจความสำคัญของเรื่องตามลำดับเนื้อหาพระวินัย มีการใช้อุปมาและอุปไมยในการอธิบายเพื่อให้เกิดความชัดเจน เป็นคัมภีร์ที่มีคุณค่าต่อพระพุทธศาสนา วรรณคดี ชีวิต และสังคม  มีเนื้อหาสำคัญคืออธิบายปาติโมกข์ อุโบสถ โอวาทปาติโมกข์ ในนิทานวัณณนา  และสิกขาบทต่างๆในภิกขุปาติโมกขวัณณนาและภิกขุนีปาติโมกขวัณณนา  มีความสัมพันธ์กับพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น ๓ ด้าน คือ ๑) ความสัมพันธ์ด้านโครงสร้างเนื้อหา ๒) ความสัมพันธ์ด้านการอธิบายเนื้อหา ๓) ความสัมพันธ์ด้านวรรณคดี