“อุดมคติและระบบคุณค่า” ของสังคมท้องถิ่นภาคใต้ ทศวรรษ 2460-2490 : กรณีศึกษาผ่านนิราศท้องถิ่นภาคใต้

บทคัดย่อ

บทความวิจัยชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา วิเคราะห์ อุดมคติและระบบคุณค่าที่ปรากฏในนิราศท้องถิ่น ภาคใต้ ทศวรรษ 2460–2490 โดยอาศัยการศึกษาตามแนวพินิจทางประวัติศาสตร์ (Historical approach) ซึ่งมีนิราศเป็นตัวบทและแกนสำคัญในการเดินเรื่อง รวมถึงเอกสารและหลักฐานอื่นๆ ประกอบการอธิบายบริบทการเกิดขึ้นของอุดมคติและระบบคุณค่าในสังคมท้องถิ่นภาคใต้ในช่วงดังกล่าว ผลการศึกษาพบว่า อิทธิพลและความเปลี่ยนแปลงของรัฐราชการสมัยใหม่ในด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองการปกครอง ช่วงทศวรรษ 2460-2490 ก่อให้เกิดอุดมคติแบบใหม่ในสังคมท้องถิ่นภาคใต้ และได้สร้างระบบคุณค่าแบบใหม่ขึ้นมาในท้องถิ่น เพื่อสอดรับกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ซึ่งอุดมคติและคุณค่าของสังคมท้องถิ่นเหล่านี้ตกผลึกผ่านนิราศท้องถิ่นภาคใต้อย่างชัดเจน อุดมคติและระบบคุณค่าของสังคมท้องถิ่นภาคใต้ทศวรรษ 2460-2490 ที่ตกผลึกผ่านนิราศนั้นไม่ได้เกิดขึ้นอย่างลอย ๆ หากแต่ถูกกำกับด้วยบริบททางเศรษฐกิจ สังคม การเมืองและกรอบความคิดของรัฐราชการจากส่วนกลาง โดยเฉพาะกระแสความเป็นชาติ(นิยม)และความเป็นไทย ระบบทุนนิยม และการศึกษาสมัยใหม่ ซึ่งได้กลืนกลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันของสังคมท้องถิ่น เพราะฉะนั้น อุดมคติและระบบคุณค่าจึงแสดงออกทั้งในระดับปัจเจก ระดับสังคมท้องถิ่น ระดับชาติและศาสนา ซึ่งมีบรรทัดฐานจากภาระหน้าที่ความรับผิดชอบ ฐานะทางสังคม การประกอบอาชีพ และการนับหน้าถือตาในสังคม อุดมคติและระบบคุณค่าที่เด่นชัดจึงเป็นเรื่องของความเป็นผู้หญิง ความเป็นแม่ ความเป็นภรรยา ความเป็นผู้ชาย ความเป็นข้าราชการ ความเป็นพระภิกษุสงฆ์ ความเป็นพลเมือง และความเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดี