“ผัวเมีย” : ความหลากหลายทางความหมาย

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งเสนอความหลากหลายทางความหมายของคำว่า “ผัวเมีย” และรูปภาษาอื่นที่มีความหมายเดียวกัน ได้แก่ “สามี” “สวามี” “ภริยา” และ “ภรรยา” ในกฎหมายลักษณะผัวเมียของแต่ละสมัยและเอกสารเชิงประวัติที่ร่วมสมัยกัน รวมถึงมิติทางความหมายในภาษาไทยปัจจุบัน ซึ่งแสดงให้เห็นความเป็นพลวัตของภาษา คำว่า “ผัวเมีย” ในอดีต หมายถึง ชายหรือหญิงที่เป็นคู่ครองกัน มีภาระผูกพันต่อกันทั้งทางนิตินัยและพฤตินัย เมื่อพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติม กฎหมายลักษณะผัวเมีย พุทธศักราช 2473 ประกาศใช้ กำหนดให้ “ผัวเมีย” หรือ “สามีภริยา” ซึ่งเป็นรูปภาษาที่ใช้ในพระราชบัญญัติดังกล่าว จะต้องจดทะเบียนสมรสเท่านั้น ดังนั้นกฎหมายนี้จึงเป็นการนิยามความหมายของ “ผัวเมีย” ในอีกมิติหนึ่งด้วย อย่างไรก็ตามในภาษาไทยปัจจุบันคำดังกล่าวเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก ทำให้สามารถนำคำนี้ไปใช้ในหลายปริบทมากขึ้น และมีความหมายที่ไม่สอดคล้องกับกฎหมายลักษณะผัวเมียทั้งอดีต ปัจจุบันและพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ซึ่งเป็นผลจากการใช้ของผู้ใช้ภาษาแต่ละบุคคลในแต่ละทำเนียบภาษา รวมถึงมโนทัศน์เกี่ยวกับศักดิ์ศรีของภาษาด้วย