การสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่การพัฒนาธุรกิจชุมชน ลุ่มแม่น้ำท่าจีน กลุ่มภาคกลางตอนล่าง 1 กรณีศึกษา ชุมชนบ้านบางแม่หม้าย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาบริบทชุมชนบ้านบางแม่หม้าย ผลิตภัณฑ์ชุมชน ผู้ทรงภูมิปัญญา การถ่ายทอดและสืบทอดภูมิปัญญาการทำผลิตภัณฑ์ไม้กวาดใยมะพร้าวสู่การพัฒนาธุรกิจ มีวิธีการดำเนินการวิจัยที่บ้านบางแม่หม้าย ตำบลบางใหญ่ อำเภอบางปลาม้า จังหวัดสุพรรณบุรีโดยรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการสังเกตการณ์ทั้งแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม การสัมภาษณ์อย่างเป็นทางการและไม่เป็น ทางการ การสัมภาษณ์เกี่ยวกับภูมิหลังของชุมชน การเรียนรู้ร่วมกันระหว่างคณะนักวิจัยและชุมชนในประเด็นภูมิปัญญา การทำผลิตภัณฑ์ไม้กวาดใยมะพร้าว รวมถึงการทำแผนที่ชุมชนและใช้เทคนิคการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค ผู้ให้ข้อมูลหลักได้แก่ ผู้ทรงภูมิปัญญา 4 ท่าน ผู้สืบทอดภูมิปัญญาจำนวน 9 ท่าน นักวิชาการในท้องถิ่น 3 ท่าน ผู้นำท้องถิ่น/ผู้ประกอบการจำนวน 4 แหล่ง ผลการวิจัยพบว่า บริบทของชุมชนเป็นวิถีชีวิตที่เรียบง่ายสงบตามธรรมชาติ ทำการผลิตภัณฑ์ไม้กวาดใยมะพร้าวถือได้ว่าผลิตภัณฑ์ที่สะท้อนอัตลักษณ์มีความเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนบ้านบางแม่หม้ายและได้มีการแจ้งข้อมูลทางภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ประเภทองค์ความรู้ของกลุ่มบุคคลท้องถิ่น สาขาการผลิตผลิตภัณฑ์จากวัสดุเหลือใช้ ในชื่อ “ไม้กวาดร้อยปีบางแม่หม้าย” ไว้กับกรมทรัพยสินทางปัญญาที่กป 38 ผู้ทรงภูมิปัญญา ในชุมชนได้สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ โดยแต่ละท่านทำมาประมาณ 40 ปีขึ้นไป ในปัจจุบันได้ถ่ายทอดให้เยาวชนและผู้ที่สนใจด้วยการเป็นวิทยากรให้กับหลักสูตรท้องถิ่นการทำไม้กวาดใยมะพร้าวเพื่อสืบทอด ภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่การพัฒนาธุรกิจชุมชน จากการวิเคราะห์ความได้เปรียบของกลุ่มไม้กวาดใยมะพร้าวบ้านบางแม่หม้าย มาจากการที่ผู้ผลิตได้รับการถ่ายทอดภูมิปัญญามาจากบรรพบุรุษมาอย่างยาวนานและยังคงมีการสืบทอดภูมิปัญญามาอย่างต่อเนื่องเมื่อเปรียบเทียบกับผู้ผลิตรายอื่น ตามรายชื่อผู้ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน มผช.441/2547 ในช่วงปี 2548-2556 ไม้กวาดใยมะพร้าวมีผู้ผลิตใน 3 จังหวัด มีความแตกต่างกันและเมื่อวิเคราะห์หาจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค พบว่าผลิตภัณฑ์มีจุดแข็งเพราะมีความเอกลักษณ์ที่ถ่ายทอดภูมิปัญญาของชุมชนได้อย่างชัดเจนมีการสืบทอด มาจากบรรพบุรุษ ยังคงความเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนที่ใช้วัสดุและอุปกรณ์ส่วนใหญ่ที่หาได้ภายในชุมชนและเป็นวัสดุธรรมชาติ อีกทั้งการสืบทอดภูมิปัญญาการทำไม้กวาดของชุมชนสามารถพัฒนาต่อเนื่องไปได้ในรูปแบบของธุรกิจที่มีลักษณะการผลิตตามคำสั่งซื้อได้ และรอการสร้างผู้สืบทอดผู้ภูมิปัญญารุ่นใหม่ขึ้นมาแทน ในปัจจุบันมีการทำไม้กวาด ใยมะพร้าวตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อการดำรงชีวิต ทำให้มีรายได้เพิ่มขึ้นจากการทำอาชีพเสริมหลังจากการทำนา