โยนิโสมนสิการในฐานะเป็นเครื่องมือจัดการความขัดแย้งภายในของมนุษย์

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอหลักโยนิโสมนสิการในฐานะเป็นเครื่องมือจัดการความขัดแย้งภายในของมนุษย์ ผลการศึกษาพบว่า ความขัดแย้งภายในของมนุษย์ตรงกับวิจิกิจฉาตามทัศนะคำสอนทางพระพุทธศาสนา เป็นสภาวะความคิดที่ไร้ระเบียบ ลังเลสงสัย เมื่อประสบกับทางเลือกที่ต้องตัดสินใจ จำแนกออกเป็นความขัดแย้งเชิงบวกที่มีฉันทะเป็นสาเหตุ และความขัดแย้งเชิงลบที่มีตัณหาเป็นสาเหตุ ฉะนั้น การจัดการความขัดแย้งภายในของมนุษย์ คือ การขจัดวิจิกิจฉา ซึ่งมีอโยนิโสมนสิการ ความไม่คิดพิจารณาให้เข้าใจ รู้แจ้งชัดในทางเลือกที่ต้องตัดสินใจ เป็นปัจจัยให้เกิดความขัดแย้งขึ้นภายใน สรุปองค์ความรู้ที่สำคัญของบทความนี้ คือ กระบวนธรรมเชิงเหตุปัจจัยสัมพันธ์แสดงการเกิดขึ้นของความขัดแย้งภายในมนุษย์ และกระบวนการเกิดขึ้นของสันติภาพภายในของมนุษย์ที่เกิดจากการนำหลักโยนิโสมนสิการมาประยุกต์ใช้เป็นเครื่องมือในการจัดการความขัดแย้งภายในของปัจเจกบุคคลด้วยวิธีคิดตามหลักโยนิโสมนสิการ 4 แบบ คือ 1) คิดถูกวิธี 2) คิดอย่างเป็นระบบ 3) คิดอย่างมีเหตุผล 4) คิดให้เกิดผล ซึ่งเป็นเครื่องมือทางความคิดที่นำมาใช้ในการขบคิดให้เกิดความรู้แจ้งชัดหรือมองทะลุปรุโปร่งในทางเลือกที่ต้องตัดสินใจเมื่อประสบกับสภาวะความขัดแย้งภายใน และยังเป็นการจัดระเบียบความคิดไม่ให้เกิดภาวะความลังเลสงสัย ความสับสนทางความคิด โยนิโสมนสิการจึงเป็นหลักคิดที่ช่วยเสริมสร้างให้มีสุขภาวะทางจิตที่ดี เป็นปัจจัยสำคัญที่เกื้อกูลให้เกิดสุขภาวะทางสังคม นำมาซึ่งสันติภาพของสังคมที่ก่อตัวจากสันติภาพภายในของบุคคล