สถานการณ์และการแก้ไขปัญหาหนี้สินครัวเรือน ด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมบ้านนาชัย จังหวัดชัยนาท

บทคัดย่อ

การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์หนี้สินบ้านนาชัย (นามสมมุติ) จังหวัดชัยนาท 2) วิเคราะห์สาเหตุของการมีหนี้ของบ้านนาชัย 3) เสนอแนวทางพัฒนาการแก้ไขปัญหาหนี้สินในบ้านนาชัย เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงปริมาณกลุ่มตัวอย่าง 90 ครัวเรือน ใช้แบบสอบถามสุ่มแบบเจาะจง และเชิงคุณภาพใช้สนทนากลุ่ม ระดมสมองและประชุมกลุ่มย่อย ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 11 คน การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้วิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ครัวเรือนบ้านนาชัยมีหนี้สะสมและมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง ใน 90 ครัวเรือนมีหนี้ 65 ครัวเรือน ในจำนวนนี้เป็นชาวนาจำนวน 33 ครัวเรือนมีหนี้สินมากที่สุดเฉลี่ย 496,593 บาท/ครัวเรือน รองลงมาอาชีพรับจ้างมีหนี้ 106,883.40 บาท/ครัวเรือน 2) สาเหตุการมีหนี้คือเข้าร่วมนโยบายรัฐส่งเสริมการกู้เพื่อการลงทุน รายจ่ายไม่สมดุลกับรายรับ ขาดความรู้ด้านการเงิน เข้าถึงแหล่งเงินกู้ง่ายและมีจำนวนมาก และวงเงินกู้สูงดอกเบี้ยต่ำ 3) แนวทางการแก้ไขหนี้สิน 6 แนวทาง คือรวมหนี้ พัฒนาความรู้ด้านการเงิน การออมเงิน การหารายได้เพิ่ม การไม่กู้เพิ่ม และการตัดเงินต้น ชาวบ้านเสนอ 5 ขั้นตอนก่อนใช้แนวแก้ไขหนี้สินคือ สำรวจหนี้สิน วิเคราะห์รายรับรายจ่าย เลือกแนวทางจัดการหนี้ เจรจาเจ้าหนี้ วางแผนชำระหนี้ ผลการวิจัยเสนอว่า การที่รัฐมีนโยบายช่วยเหลือชาวนาโดยให้กู้ยืม ไม่ได้ช่วยเพิ่มผลผลิต แต่ทำให้ชาวนาตกอยู่ในวงจรกู้หนี้หมุนเวียน ทำนาด้วยระบบสินเชื่อ การแก้ไขปัญหาหนี้สินต้องออกแบบเฉพาะครัวเรือนให้สอดคล้องกับบริบทและศักยภาพของแต่ละครัวเรือน และรัฐควรเปลี่ยนวิธีคิดจากใช้นโยบายการให้กู้ยืมกับชาวนาเป็นการช่วยพัฒนาศักยภาพ และทักษะที่จำเป็นให้กับเกษตรกรเพื่อให้พึ่งพาตนเองได้