กระบวนการจัดการเรียนรู้ของครูภาษาไทยที่เน้นทักษะชีวิต สำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการจัดการเรียนรู้ของครูภาษาไทยที่เน้นทักษะชีวิต ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย กลุ่มเป้าหมายคือ บุคลากรทางการศึกษา และนักเรียนโรงเรียนภูผาม่าน อำเภอภูผาม่าน จังหวัดขอนแก่น สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 25 ได้แก่นางบุญจันทร์ บัวพา ตำแหน่งครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ และนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4  โรงเรียนภูผาม่าน ซึ่งศึกษาในภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2562 จำนวน 37 คน  เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ กล้องบันทึกวีดิทัศน์ แบบสังเกตแบบสัมภาษณ์ เครื่องบันทึกเสียง แบบบันทึกภาคสนาม และกล้องบันทึกภาพนิ่ง เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการบันทึกวีดิทัศน์การจัดการเรียนรู้ของครูภาษาไทยและพฤติกรรมการเรียนวิชาภาษาไทยของนักเรียนในชั้นเรียน สัมภาษณ์ครูผู้สอนภาษาไทย และนักเรียน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพที่ได้จากโพรโทคอลและข้อมูลจากการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญในรูปแบบของการบรรยายวิเคราะห์

          ผลการวิจัยพบว่า กระบวนการจัดการเรียนรู้ของครูภาษาไทยที่เน้นทักษะชีวิต สำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลายมี 5 กระบวนการ ดังต่อไปนี้ 1) การวิเคราะห์ตัวชี้วัดและการวางแผนหน่วยการเรียนรู้ โดยการระบุตัวชี้วัดการพัฒนาผู้เรียนตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และตัวชี้วัดการจัดการเรียนรู้ที่เน้นทักษะชีวิต ที่มีความสอดคล้องต่อกระบวนการจัดการเรียนรู้ที่เน้นทักษะชีวิต นำมาบูรณาการร่วมกับตัวชี้วัดจากหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 โดยใช้ตารางวิเคราะห์ตัวชี้วัด   2) การเตรียมการจัดการเรียนรู้ที่เน้นทักษะชีวิต ได้แก่ การออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ การใช้สื่อประกอบการสอน แบบทดสอบ และใบงานประกอบการสอน   3) การจัดการเรียนรู้ โดยดำเนินการจัดการเรียนรู้วิชาภาษาไทยที่เน้นทักษะชีวิต ได้แก่ ขั้นนำเข้าสู่บทเรียน คือการเตรียมตัวนักเรียนก่อนเริ่มเรียน นำเอาความรู้และทักษะที่นักเรียนมีอยู่เดิมมาสัมพันธ์กับบทเรียนที่ครูกำลังจะสอน  ขั้นสอนเนื้อหา ประกอบด้วยกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 4 ด้านได้แก่ 1. ด้านการตระหนักรู้และเห็นคุณค่าในตนเองและผู้อื่น  2. ด้านการคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ 3. ด้านการจัดการกับอารมณ์และความเครียด และ 4. การสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น  ขั้นสรุปบทเรียน เป็นขั้นตอนในการรวบรวมใจความสำคัญที่ผู้สอนต้องการจะให้ผู้เรียนทราบ โดยให้มองเห็นความสัมพันธ์ระหว่างของความรู้และทักษะต่าง ๆ ที่ได้รับเชื่อมโยงกับทักษะชีวิต

4)  การประเมินผลการเรียนรู้ เป็นการตรวจสอบและการประเมินผลการจัดการเรียนรู้ ซึ่งปรากฏอยู่ 3 รูปแบบ ได้แก่ 1.การประเมินผลการเรียนรู้ของนักเรียนก่อนและหลังจัดการเรียนรู้ ตามรูปแบบการประเมินของกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย 2. การประเมินผลการเรียนรู้ของนักเรียนโดยการสังเกตพฤติกรรม  3. การประเมินผลการเรียนรู้จากใบงาน 

5)  การส่งเสริมและพัฒนาการเรียนรู้ คือกิจกรรมเสริมที่จัดให้กับนักเรียนนอกเหนือจากการจัดการศึกษาตามหน่วยการเรียนรู้ ได้แก่ กิจกรรมเขียนเล่าประสบการณ์ชีวิตที่ตนประทับใจ ในรูปแบบของเรียงความประกอบภาพถ่าย และกิจกรรมการจัดทำหนังสือเล่มเล็ก เพื่อแบ่งปันเรื่องราวของนักเรียนให้กับผู้อื่นได้อ่านเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้วิชาภาษาไทยที่เน้นทักษะชีวิตดียิ่งขึ้น