‘เถ้าแก่อีสาน’ ในเมืองกรุง: แรงปรารถนาของผู้คน ชุมชน และการพัฒนาชนบท

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาแรงงานย้ายถิ่นจากชนบทไปประกอบอาชีพในกรุงเทพฯและปริมณฑล และสามารถพัฒนาตนเองเป็นผู้ประกอบการที่มีฐานะมั่นคง ซึ่งในบทความเรียกคนเหล่านี้ว่า “เถ้าแก่” โดยทำการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลในหมู่บ้านต้นทางของเถ้าแก่ในจังหวัดภาคอีสาน และติดตามไปสัมภาษณ์และสังเกตการณ์กิจการของเถ้าแก่ในกรุงเทพฯและปริมณฑล ด้วยการใช้มโนทัศน์แรงปรารถนาตามแนวทางของพัฒนา กิติอาษา บทความพบว่าชาวบ้านอีสานไม่แตกต่างจากผู้คนทั่วไป คือมีแรงปรารถนายกระดับคุณภาพชีวิตและสถานะทางสังคม กลุ่มคนที่ประสบความสำเร็จเป็นเถ้าแก่มีปัจจัยความสำเร็จคือ บริบทเชิงโครงสร้างที่เอื้ออำนวย กลไกเชื่อมโยงระหว่างโครงสร้าง-ผู้กระทำการ และคุณสมบัติพิเศษส่วนบุคคล รวมทั้งพบว่าแรงปรารถนาระดับบุคคลเชื่อมโยงกับแรงปรารถนาระดับชุมชน ดังเห็นได้จากกรณีตัวอย่างโครงการพัฒนาชุมชน ซึ่งบุคคลสำคัญในชุมชนใช้โครงการเป็นช่องทางสร้างโอกาสทางสังคมตนเอง ขณะเดียวกันโครงการได้ช่วยพัฒนาชุมชนด้วย บทความเสนอว่าแนวทางการศึกษากลุ่มคนในฐานะผู้กระทำการทางสังคม โดยให้ความสนใจมิติความรู้สึก จินตนาการ และประสบการณ์ ควรได้รับความสนใจมากขึ้น เพราะช่วยให้เข้าใจความคิดจิตใจของกลุ่มทางสังคมประเภทต่าง ๆ และกำหนดนโยบายการพัฒนาได้เหมาะสมมากขึ้น