เทวภูมิ : กระบวนการสร้างความเกื้อกูลกันทางสังคม เทวภูมิ : กระบวนการสร้างความเกื้อกูลกันทางสังคม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ ๑) เพื่อศึกษาความเชื่อเรื่องเทวภูมิที่มีต่อการเกื้อกูลกันในสังคมไทย ๒) เพื่อพัฒนากระบวนการส่งเสริมการเกื้อกูลกันในสังคมไทยตามความเชื่อเรื่องเทวภูมิ และ ๓) เพื่อนำเสนอกระบวนการเกื้อกูลกันในสังคมไทยตามความเชื่อเรื่องเทวภูมิ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed Methods Research) ครอบคลุมการวิเคราะห์เชิงเอกสารจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา งานวิจัย และการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ และพระสงฆ์ในพื้นที่คณะสงฆ์ภาค ๑๐ มหานิกาย รวมถึงการจัดสนทนากลุ่มเฉพาะ (Focus Group Discussions)  ผลการวิจัยพบว่า ความเชื่อเรื่องเทวภูมิในพระพุทธศาสนา ซึ่งหมายถึงสวรรค์หกชั้นในฉกามาพจรสวรรค์ มีอิทธิพลอย่างลึกซึ้งต่อจิตใจและพฤติกรรมของคนไทย เนื่องจากประชาชนส่วนใหญ่เชื่อว่าการกระทำดี เช่น การมีศรัทธาในพระรัตนตรัย การเคารพกฎแห่งกรรม การรักษาศีล และการประกอบกุศลกรรมบถ ๑๐ จะนำไปสู่การเกิดใหม่ในเทวภูมิและได้รับความสุขในภพหน้า องค์ความรู้สำคัญที่ได้จากการวิจัย คือ ๑) ความเชื่อเรื่องเทวภูมิเป็นพลังขับเคลื่อนทางจิตใจที่เสริมสร้างความรับผิดชอบต่อส่วนรวม เพราะคนไทยจำนวนมากเชื่อว่าความดีจะไม่สูญเปล่า แต่จะให้ผลทั้งในโลกนี้และโลกหน้า ๒) กระบวนการเกื้อกูลในสังคมไทยประกอบด้วยการช่วยเหลือกันในชีวิตประจำวัน การจัดกิจกรรมสาธารณประโยชน์ การบริจาคทรัพย์และแรงกายเพื่อส่วนรวม การบำเพ็ญสาธารณกุศล และการเสียสละเพื่อส่วนรวมในยามวิกฤต เช่น ภัยธรรมชาติหรือโรคระบาด ๓) การพัฒนากระบวนการส่งเสริมการเกื้อกูลควรออกแบบให้เชื่อมโยงหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาอย่างชัดเจน โดยเฉพาะการสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจหลักบุญกิริยาวัตถุ ๓ สังคหวัตถุ ๔ และฆราวาสธรรม ๔ เพื่อสร้างความตระหนักรู้และปรับเปลี่ยนทัศนคติสู่การกระทำที่มีคุณค่าทางสังคม