ความสัมพันธ์ของอาหารพื้นถิ่นกับสภาพแวดล้อมทางกายภาพและวัฒนธรรม: กรณีศึกษาแกงตอแมะ ตำบลปูยู อำเภอเมือง จังหวัดสตูล
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
แกงตอแมะ เป็นอาหารพื้นถิ่นของตำบลปูยูที่สามารถสะท้อน บ่งบอกถึง บริบททางพื้นที่และความเป็นพลวัตของอาหารที่เกิดขึ้น การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของสภาพทางภูมิศาสตร์กับแกงตอแมะและแกงตอแมะในวิถีที่แปรเปลี่ยนของตำบลปูยู อำเภอเมือง จังหวัดสตูล ผู้ให้ข้อมูลหลักมีจำนวน 26 คน ซึ่งเป็นการเลือกแบบเจาะจง ดังนี้ 1) กลุ่มผู้ประกอบอาหารแกงตอแมะในชุมชนตำบลปูยู 3 หมู่บ้าน คือ หมู่1 บ้านเกาะยาว หมู่ 2 บ้านตันหยงกาโบย และหมู่ 3 บ้านปูยู 2) ผู้สูงอายุ และผู้ที่อาศัยในหมู่บ้านทั้งสามหมู่บ้านของตำบลปูยูที่สามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับแกงตอแมะได้ และ 3) นักวิชาการด้านอาหาร เครื่องมือที่ใช้เก็บรวบรวมข้อมูลในภาคสนาม ได้แก่ แบบสังเกตและแบบสัมภาษณ์ ผลการศึกษา พบว่า ลักษณะทางกายภาพที่มีความสัมพันธ์กับแกงตอแมะ ได้แก่ ทำเลที่ตั้ง ลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ฤดูกาล และทรัพยากรธรรมชาติ ได้แก่ ป่าชายเลน และ ทรัพยากรสัตว์น้ำในทะเล ส่วนลักษณะทางวัฒนธรรมที่มีความสัมพันธ์กับแกงตอแมะ ได้แก่ รสนิยมการบริโภคอาหาร แม้ว่า แกงตอแมะมีการแปรเปลี่ยน เนื่องจากความเจริญก้าวหน้าด้านเทคโนโลยี การปรับเปลี่ยนวิธีและวัตถุดิบในการประกอบอาหาร การเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร และ การตอบรับสังคมและวัฒนธรรมใหม่ แต่ยังคงมีความเป็นอัตลักษณ์ของอาหารพื้นถิ่นของตำบลปูยู ที่ควรสืบสานและต่อยอดเพื่อเพิ่มมูลค่าทั้งด้านภูมิปัญญาอาหารท้องถิ่น และ สร้างรายได้ให้แก่คนในชุมชน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
กฤตวิทย์ กฤตมโนรถ และ ศุภกรณ์ ดิษฐ์พันธ์. (2562). การท่องเที่ยวเชิงอาหารผ่านอัตลักษณ์อาหารทั้ง 4 ภูมิภาค, วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. 20(2), 139-151.
คมชัดลึก. (2565). อาหารสะท้อนวิถีชีวิต. สืบค้นเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2567, จาก kpmchadluek.net.
คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (2567). อาหารล้านนา. สืบค้นเมื่อ 17 เมษายน 2567, จาก https://www.agro.cmu.ac.th/lanna/Culture.html.
จักษุมาลย์ วงษ์ท้าว. (2554). อาหารท้องถิ่นในสังคมปัจจุบัน ศึกษาเฉพาะกรณีชุมชนบ้านหนองรังกา ตำบลโคกกรวด อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). นครปฐม : มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ฉวีวรรณ สุวรรณาภา อรอนงค์ วูวงศ์ และ เสริมศิลป์ สุภเมธีกุล. ( 2560). อาหารพื้นบ้าน: กระบวนการจัดการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตและจริธรรมทางสังคมในชุมชนภาคเหนือ (รายงานผลการวิจัย). แพร่ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตแพร่.
ทวีทอง หงส์วิวัฒน์. (2542). อาหารกับสุขภาพในแนววัฒนธรรม. กรุงเทพฯ : แสงแดด.
ธีระวัฒน์ จันทึก, จิตพนธ์ ชุมเกตุ, ชิษณุพงศ์ ศิริโชตินิศากร, ระชานนท์ ทวีผล, และ ธนพัฒน์ อินทวี. (2564). การพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารพื้นถิ่นสำหรับยกระดับศักยภาพการท่องเที่ยวของชุมชน, วารสารวิทยาลัยดุสิตธานี. 15(12), 454-475.
เนมิ อุนากรสวัสด์, วิไลศักดิ์ กิ่งคำ, และ บุญเลิศ วิวรรณ์. (2564). นามอาหารไทย 4 ภาค : วัฒนธรรมอันสะท้อนวิถีชีวิตและภูมิปัญญาท้องถิ่น, วารสาร มจร บาฬีศึกษาพุทธโฆสปริทรรศน์. 7(3), 1-14.
บุษบา ทองอุปการ. ( 2561). อาหารท้องถิ่น: ความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรม กรณีศึกษาชุมชนบ้านตลิ่งแดง จังหวัดกาญจนบุรี, วารสารมหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 5(ฉบับพิเศษ), 107-119.
ปวิธ ตันสกุล. ( 2563). แนวทางการส่งเสริมอาหารพื้นถิ่นเพื่อการท่องเที่ยวเชิงอาหาร กรณีศึกษาชุมชนขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช, WMS Journal of Management Walailak University. 9(1), 81-92.
ปราณี จันทศรี. (2547). วัฒนธรรมการบริโภคอาหารของชาวไทยมุสลิม อำเภอเมือง จังหวัดสตูล. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). สงขลา : มหาวิทยาลัยทักษิณ.
ปรีชา มุณีศรี สาวิตรี มุณีศรี ดวงเดือน สงฤทธิ์ และ เจษฎา ร่มเย็น. ( 2563). การสร้างอัตลักษณ์อาหารพื้นถิ่นและกลไกส่งเสริมการท่องเที่ยวชุมชนฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช (รายงานวิจัย) นครศรีธรรมราช : คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตนครศรีธรรมราช.
พัฒนะ วิศวะ. (2549). ความหมายของวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2567, จาก www.manageronline.com.
พันธ์ณรงค์ จันทร์แสงศรี และ วรวรรณ์ ทิพย์วารีรมย์. ( 2557). ภูมิปัญญาอาหารไทย ใน เอกสารประกอบการสอน วิชา 001275 อาหารและวิถีชีวิต. สืบค้นวันที่ 25 สิงหาคม 2566, จาก reg.nu.ac.th.
พระอธิการสฤษธ์ มหายโส(ฉัตรทอง), อุดมลักษณ์ ระพีแสง, และ จำลอง แสนเสนาะ. (2566). การสร้างความยั่งยืนทางอาหารท้องถิ่นในจังหวัดจันทบุรี, วารสารวิจัยรำไพพรรณี. 17(3), 15-23.
วรารัตน์ สานนท์ และ กมลพร สวนทอง. (2562). การศึกษาอาหารท้องถิ่นเพื่อสุขภาพในแหล่งท่องเที่ยวชุมชนจากอัตลักษณ์เพื่อการท่องเที่ยวเรียนรู้อาหารเชิงสุขภาพของภูมิภาคตะวันตก: กรณีศึกษาชุมชนท่องเที่ยวล่องชมวิถีคลองมหาสวัสดิ์ ตำบลมหาสวัสดิ์ อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม, Journal of Management Science Nakorn Pathom Rajabhat University. 6(2), 97-114.
ศุภรัตน์ พิณสุวรรณ. (2563). แกงตอแมะห์: อาหารพื้นถิ่น สืบค้นเมื่อ 20 กันยายน 2566, จาก http://www2.huso.tsu.ac.th/puyu2020/featured_16.html.
สำนักงานจังหวัดสตูล.(2565). ข้อมูลทั่วไปจังหวัดสตูล ปี 2564. สืบค้นเมื่อ 6 ตุลาคม 2566, จาก satun.go.th/news-devepro1.
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดสตูล. (2565). แกงตอแมะห์ อาหารพื้นถิ่นสตูล กินแล้วต้องติดใจ. สืบค้นเมื่อ 6 ตุลาคม 2566, จาก https://satun.prd.go.th/th/content/category/detail/id/360/iid/101446.
สถาบันการแพทย์แผนไทย. ( 2567). อาหารพื้นเมือง. สืบค้นเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2567, จาก https://ittm.dtam.moph.go.th.
สุกัญญา ไหมเครือแก้ว, พราวตา จันทโร, สุภาพร อภิรัตนานุสรณ์, และ ภมรรัตน์ สุธรรม. ( 2560). ภูมิปัญญาวัฒนธรรมอาหารท้องถิ่นและความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ จังหวัดสุราษฎร์ธานี, วารสารวิจัยเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่. 9(4), 274-296.
สุนี ศักดาเดช. (2549). อาหารท้องถิ่น. จันทบุรี. คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฎรำไพพรรณี.
MGR Online. ( 2561). ข้าวมัน-แกงตอแม๊ะ” อาหารพื้นถิ่นสตูลไว้รับแขกบ้านแขกเมือง อร่อยถูกใจคอเครื่องเทศ. สืบค้นเมื่อ 2 กุมภาพันธ์ 2567, จากhttps://mgronline.com/south/detail/9610000010989.
Bessiere, J. (2002). Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourist Attraction in Rural Areas, Journal of the European Society for Rural Sociology. 38(1), 21-34.
Fellmann, J.D., Arthur G. & Judith G. (2007). Human Geography: Landscaes of Human Activities. (Ninth Edition). San Francisco: Mc Graw Hill Higher Education.
Nelson, R. E., Robert E.G. & James W. V. (1956). Human Geography: People, Cultures, and Landscapes. New York: Saunders College Publishing.
Rubenstein, J. M. (1992). The Cultural landscape: an introduction to human geography. (Third Edition). New York: Macmillan Publishing Company.
Sert, A. N. (2019). The Effect of Local Food on Tourism: Gaziantep Case”. Gaziantep University, Journal of Social Science. 18(4), 1611-1625.
