“ดาลอ ปอเนาะจารีต” พื้นที่ผลิตซ้ำอัตลักษณ์มลายูมุสลิมสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ภายใต้ความขัดแย้งกับนโยบายการศึกษาชาติปัจจุบัน

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีวัตถุประสงค์การวิจัย  1) ศึกษาการให้ความหมายพื้นที่และความต้องการใช้พื้นที่ปอเนาะของโต๊ะครูเจ้าของปอเนาะดาลอ ตำบลมะนังยง อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานีและ 2) ศึกษาความขัดแย้งปอเนาะดาลอภายใต้นโยบายการจัดการศึกษาชาติปัจจุบัน โดยใช้แนวคิดเรื่องพื้นที่ และแนวคิดอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ผลการศึกษา 1) ความหมายพื้นที่และความต้องการใช้พื้นที่พบว่า ปอเนาะดาลอ ก่อตั้ง พ.ศ.2476 เป็นสถาบันการศึกษาศาสนาของมุสลิมเชื้อสายมลายูสืบทอดรูปจากอดีตมาก่อนที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้เข้ามาอยู่ภายใต้การปกครองของรัฐไทย พื้นที่ปอเนาะดาลอมีลักษณะตามจารีตศาสนา สอนแต่วิชาศาสนาอิสลามด้วยภาษามลายู โต๊ะครูเจ้าของปอเนาะดาลอจึงได้ให้ความหมายว่าเป็นพื้นที่สำหรับผลิตซ้ำความรู้และขัดเกลาทางด้านศาสนาอิสลามและต้องการใช้ปอเนาะเป็นสถาบันการศึกษาศาสนาอิสลามตามจารีต 2) ความขัดแย้งปอเนาะภายใต้นโยบายการจัดการศึกษาชาติ พบว่า รัฐได้เข้าควบคุมปอเนาะผ่านนโยบายปฏิรูปการศึกษาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2504 ให้เปลี่ยนรูปเป็นโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม นำเอาวิชาสามัญและภาษาไทยเข้าไปสอนเพื่อสร้างสำนึกและอัตลักษณ์ไทยให้กับชาวมลายูมุสลิมเพราะหวั่นเกรงว่าปอเนาะจะเข้าไปเกี่ยวข้องกับสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ ต่อมาพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.  2542 ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม ระบุว่า การจัดการศึกษาให้ยึดหลักสังคมมีส่วนร่วม และให้มีเอกภาพด้านนโยบายที่หลากหลาย ทว่าปัจจุบันแนวปฏิบัติรัฐยังคงมีความพยายามให้ปอเนาะทั้งหลายเปลี่ยนรูปแบบตามความต้องการของรัฐ อย่างไรก็ตามปอเนาะดาลอยังคงรักษาพื้นที่ปอเนาะไว้เหมือนเดิมเพื่อยืนยันอัตลักษณ์ปอเนาะตามเป้าหมายการศึกษาอิสลาม เป็นทางเลือกให้กับผู้ที่ต้องการเป็นนักการศาสนา หรือนำไปใช้ปฏิบัติอย่างถูกต้องสมบูรณ์