การจัดการความรู้มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมผ่านการมีส่วนร่วมของชุมชน กรณีผ้าซิ่นน้ำอ่าง จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการรวบรวมความรู้มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมการจัดการความรู้มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม และการถ่ายทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมแก่ คนรุ่นใหม่โดยชุมชนมีส่วนร่วม โดยใช้ระเบียนวิธีวิจัยเชิงคุณภาพเก็บรวบรวมข้อมูลจากการสนทนากลุ่มกับช่างทอผ้า การสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยการใช้คำถามแบบกึ่งมีโครงสร้างจากนายก อบต.น้ำอ่าง และพัฒนาชุมชนจังหวัดอุตรดิตถ์ และรวบรวมข้อมูลจากเอกสารต่าง ๆ เช่น หนังสือ งานวิจัย บทความทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง เป็นต้น

ผลการศึกษา พบว่า 1) ชุมชนน้ำอ่างรวบรวมความรู้มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมการทอผ้าซิ่นตีนจก เช่น ระลึกได้ถึงวิธีการทอผ้า กระบวนการทอผ้า ฯลฯ ที่ช่างทอผ้าสั่งสอนกันจากรุ่นสู่รุ่นและ อบต.น้ำอ่าง นำข้อมูลจากช่างทอในชุมชนมารวบรวมเป็นหนังสือการทอผ้าซิ่นตีนจก และจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้การทอผ้าเพื่อเป็นแหล่งข้อมูลอ้างอิงของชุมชนและให้ผู้สนใจแสวงหาความรู้ 2) ชุมชนน้ำอ่าง มีการจัดการความรู้ ประกอบด้วย 2.1) การบ่งชี้ความรู้ คือ ความรู้พื้นฐานที่ช่างทอผ้าต้องมี เช่น วัตถุดิบในการทอผ้า การคัดเลือกและเลือกซื้อวัตถุดิบ ฯลฯ 2.2) การแสวงหาความรู้ช่างทอผ้าได้รับความรู้จากการร่วมอบรม ศึกษาดูงานที่ อบต.น้ำอ่าง หรือพัฒนาการชุมชนจังหวัดอุตรดิตถ์จัดขึ้น 2.3) การจัดเก็บความรู้อย่างเป็นระบบ การประมวล กลั่นกรองความรู้ และเข้าถึงความรู้ การจัดเก็บความรู้ของกลุ่มช่างทอผ้าใช้การทอตัวอย่างลายผ้าเก็บไว้ศึกษา ช่างทอที่สนใจสามารถศึกษาลายผ้าที่เก็บไว้ได้ ส่วน อบต.น้ำอ่าง จัดเก็บความรู้ด้วยการรวบรวมลายผ้า วิธีการทอผ้าจากช่างทอเป็นหนังสือ ผู้ที่สนใจสามารถขอศึกษาลายผ้าได้ 2.4) การแบ่งปันและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ กลุ่มช่างทอผ้านำผลงานมาวิจารณ์ระหว่างกัน 2.5) การเรียนรู้เพื่อการนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ เช่น การนำความรู้การย้อมสีธรรมชาติมาย้อมเส้นฝ้าย เส้นไหมให้สีติดทนนานยิ่งขึ้น และ 3) ชุมชนน้ำอ่างมีการถ่ายทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมแก่คนรุ่นใหม่ ช่างทอผ้าสอนการทอผ้าแก่คนรุ่นใหม่และผู้สนใจสามารถขอศึกษาที่ศูนย์การเรียนรู้ที่ชุมชนตั้งขึ้นเพื่อสืบสานวัฒนธรรมการทอผ้าต่อไป