การวิเคราะห์นวัตกรรมเพื่อให้บริการชุมชนและสังคม: กรณีศึกษาโครงการ 1 คณะ 1 ชุมชนนวัตกรรม มหาวิทยาลัยพะเยา ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ถึง 2565

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนผลการให้บริการชุมชนและสังคม วิเคราะห์ประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการดำเนินโครงการ 1 คณะ 1 ชุมชนนวัตกรรม ของมหาวิทยาลัยพะเยา ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ถึง 2565 และนำเสนอแนวทางการปรับปรุงและพัฒนานวัตกรรมการให้บริการชุมชนในอนาคต เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเก็บข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม ผู้ให้ข้อมูลสำคัญมี 24 คน คือ (1) หัวหน้าโครงการจาก 6 คณะ รวม 6 คน และ (2) สมาชิกโครงการที่เข้าร่วมทำงานกับมหาวิทยาลัยพะเยา ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ถึง 2565 จาก 6 โครงการ โครงการละ 3 คน รวม 18 คน

ผลการวิจัยพบว่า มหาวิทยาลัยพะเยามีการบูรณาการพันธกิจ 4 ด้าน คือ การบริการวิชาการ การเรียนการสอน การวิจัย และการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม เข้ากับโครงการ 1 คณะ 1 ชุมชนนวัตกรรมได้อย่างลงตัวและกลมกลืนมากขึ้น จึงทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนมโนทัศน์ในการทำงาน ทั้งจากฝ่ายผู้ปฏิบัติงานของมหาวิทยาลัยที่พยายามปรับแนวทางการทำงานให้สอดคล้องกันทั้ง 3 ส่วน ตั้งแต่นโยบายมหาวิทยาลัย ความรู้และความเชี่ยวชาญของนักวิจัย และบริบทของชุมชน ในขณะที่ฝ่ายชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการวางแผนและลงมือพัฒนาชุมชนของตนเอง โดยภาพรวมของการขับเคลื่อนโครงการประสบความสำเร็จมากขึ้นตามลำดับ สำหรับข้อเสนอแนะจากการวิจัย คือ การสร้างความต่อเนื่องในการดำเนินนโยบาย การสร้างบรรยากาศของความร่วมมือ การสนับสนุนงบประมาณ และการพัฒนาศูนย์พัฒนาและคลังข้อมูลชุมชนนวัตกรรมเพื่อให้คำปรึกษาและเผยแพร่ผลการดำเนินงาน ส่วนองค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัย คือ กระบวนการสร้างนวัตกรรมทางสังคมที่ต้องประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ (1) การระบุความต้องการ ปัญหา ความท้าทายของชุมชนที่สอดคล้องกับประเด็นการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน (2) การพัฒนาระบบนิเวศชุมชนเพื่อสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรมทางสังคม (3) การเสริมพลังทางสังคมที่มีส่วนร่วมจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง และ (4) การถอดบทเรียนเพื่อสรุปแนวทางการพัฒนาชุมชนบนฐานการประสานความร่วมมือ