แนวทางการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในเมืองเก่าพะเยาด้วยทุนวัฒนธรรมชุมชน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบท พัฒนาการทางประวัติศาสตร์และการพัฒนาในเมืองเก่า 2) ศึกษาทุนทางวัฒนธรรมชุมชนในเมืองเก่า และ 3) นำเสนอแนวทางการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในเมืองเก่าด้วยทุนวัฒนธรรมชุมชน ในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า ชุมชนวัดลีและชุมชนวัดศรีจอมเรือง อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการศึกษาเอกสาร สำรวจพื้นที่ การสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ ผู้นำชุมชน พระสงฆ์ ปราชญ์ชาวบ้าน แกนนำกลุ่ม จำนวน 20 คน และสนทนากลุ่มตัวแทนองค์กรภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและนักวิชาการ จำนวน 10 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) บริบท พัฒนาการทางประวัติศาสตร์และการพัฒนาในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า มีความเกี่ยวเนื่องกับประวัติศาสตร์เมืองพะเยายุคตำนาน และยุคประวัติศาสตร์ มีการสร้างเวียงใหม่คู่กับเวียงน้ำเต้า จนกระทั่งตกอยู่ภายใต้อำนาจของพม่าและยุคฟื้นฟูที่เป็นส่วนหนึ่งของสยาม ส่วนการพัฒนาในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้าได้มีการจัดทำแผนแม่บทการอนุรักษ์และพัฒนาบริเวณเมืองเก่าพะเยา 2) ทุนวัฒนธรรมชุมชนพบว่า ทุนวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของคนในชุมชนและประเพณีทางพุทธศาสนา รวมทั้งความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษของชุมชน ส่วนทุนวัฒนธรรมที่จับต้องได้ ได้แก่ แนวคันดินที่เป็นกำแพงเมือง-คูเมือง โบราณสถาน โบราณวัตถุ พระพุทธรูป จารึกหินทรายสกุลช่างพะเยา 3) แนวทางการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในเมืองเก่าพะเยาด้วยทุนวัฒนธรรมชุมชนที่จับต้องไม่ได้และที่จับต้องได้มี 3 แนวทาง ได้แก่ การจัดกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ทุนวัฒนธรรมชุมชน การพัฒนาให้เกิดฐานเรียนรู้ภูมิปัญญาที่เป็นอัตลักษณ์ของชุมชน และการสร้างเครือข่ายการพัฒนากลไกความร่วมมือเพื่อผลักดันนโยบายสาธารณะ องค์ความรู้จากการวิจัยพบว่า การพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้าด้วยทุนวัฒนธรรมชุมชน คือ การมีส่วนร่วมของชุมชนและพหุภาคี และการจัดการมรดกทางวัฒนธรรมในย่านเมืองเก่า