การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ของชุมชนลุ่มน้ำปาย ตำบลเวียงเหนือ อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน

บทคัดย่อ

งานวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ลุ่มน้ำปาย และนำเสนอรูปแบบการพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์พื้นที่ลุ่มน้ำปาย พื้นที่ศึกษา ได้แก่ บ้านตาลเจ็ดต้น ตำบลเวียงเหนือ อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ผู้ให้ข้อมูลสำคัญได้คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง จำนวน 28 คน ประกอบด้วยกลุ่มผู้นำชุมชน กลุ่มผู้ประกอบการท่องเที่ยวและกลุ่มหน่วยงานภาครัฐ เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการศึกษาเอกสาร สัมภาษณ์และสนทนากลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและนำเสนอผลการวิจัยเชิงพรรณนา

ผลการวิจัย พบว่า 1) การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ลุ่มน้ำปาย อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นพื้นที่ที่มีคนตั้งถิ่นฐานมาก่อนประวัติศาสตร์ ในยุคประวัติศาสตร์บริเวณที่ตั้งเมืองปายเป็นเมืองสำคัญของล้านนา สภาพพื้นที่มีป่าต้นน้ำที่อุดมสมบูรณ์ แม่น้ำปายเป็นแม่น้ำสายหลัก ผู้คนหลายกลุ่มชาติพันธุ์อพยพเข้ามาอาศัยตั้งถิ่นฐาน จึงมีความหลากหลายของทุนทางวัฒนธรรมและทุนทางทรัพยากรธรรมชาติ ในการพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ชุมชนลุ่มน้ำปาย บ้านตาลเจ็ดต้น ประกอบด้วยขั้นตอนที่ 1 ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลบริบทชุมชน ขั้นตอนที่ 2 คัดเลือกกิจกรรมการพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ ขั้นตอนที่ 3 ปฏิบัติการพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ ขั้นตอนที่ 4 ต่อยอดและขยายผลการพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ และ 2) รูปแบบการพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์พื้นที่ลุ่มน้ำปาย ได้แก่ (1) การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น (2) การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ด้วยการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ (3) การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ด้วยเศรษฐกิจท้องถิ่น องค์ความรู้จากการวิจัยพบว่า การพัฒนาพื้นที่เชิงสร้างสรรค์ชุมชนลุ่มน้ำปายเกิดจากการที่คนในชุมชนมีความรู้ความสามารถในการผสมผสานทุนทางสังคม ทุนทางวัฒนธรรม ทุนทางทรัพยากรธรรมชาติและศักยภาพของผู้นำชุมชนที่มาพัฒนาเป็นกิจกรรมด้วยการมีส่วนร่วมของชุมชน