การศึกษาเชิงวิเคราะห์บันทึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาภาพรวมโครงสร้างและเนื้อหาบันทึกของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญาปราชญ์เมืองพะเยา 2) เพื่อศึกษาบันทึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา 3) เพื่อวิเคราะห์บันทึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย พบว่า 1) บันทึกของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญามีจำนวน 9 เล่ม ภาษาที่ใช้เป็นภาษาล้านนา โดยเขียนพรรณนาแบบร้อยแก้ว ส่วนที่เป็นร้อยกรองพบในเล่มที่ 9 วัตถุประสงค์ของการบันทึกเป็นการบันทึกงานคณะสงฆ์ทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาค 4 ด้าน และบันทึกเหตุการณ์ประจำวันที่มีเนื้อหาไม่เกี่ยวข้องกับงานคณะสงฆ์ โครงสร้างและเนื้อหามี 2 ลักษณะ คือ (1) บันทึกประจำวันจะขึ้นต้นด้วยการเขียนวันเดือนปีกำกับแล้วจึงเข้าสู่เนื้อหา (2) บันทึกเกี่ยวกับความรู้หรือเทศนาธรรมจะขึ้นต้นด้วยเนื้อหาและตอนท้ายเป็นการกล่าวถึงเจตนารมณ์ในการบันทึก 2) การบันทึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนามีเนื้อหาด้านกิจการคณะสงฆ์ 4 ด้าน ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ. 121 ประกอบด้วยงานด้านการปกครอง งานด้านการศึกษา งานด้านการเผยแผ่ และงานด้านสาธารณูปการ 3) วิเคราะห์บันทึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา ตามหลักวิจยหาระพบว่า เนื้อหาการบันทึกเป็นไปตามหลักการตีความของวิจยหาระ 6 ข้อ คือ ปทวิจยะ ปัญหาวิจยะ วิสัชชนาวิจยะ อัสสาทวิจยะ อาทีนววิจยะ นิสสรณวิจยะ องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยสามารถสรุปได้ 3 ด้าน คือ 1) ด้านประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาในล้านนา 2) ด้านกิจการพระพุทธศาสนาของคณะสงฆ์ 4 ด้าน และ 3) ด้านภาษา โดยเฉพาะพัฒนาการของการใช้ภาษาล้านนาในสมัยนั้นที่ปรากฏในบันทึกเหล่านี้