พุทธวิธีการจัดการความต้องการของมนุษย์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ความต้องการของมนุษย์ในแนวคิดทฤษฎีทั่วไป 2) ความต้องการของมนุษย์ในทางพระพุทธศาสนา และ 3) วิเคราะห์แนวทางจัดการความต้องการของมนุษย์โดยพุทธวิธี เป็นการวิจัยเอกสารโดยรวบรวมข้อมูลจากหนังสือ บทความ และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง จากนั้น วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหาและนำเสนอในรูปแบบพรรณนาโวหาร

ผลการวิจัย พบว่า (1) แนวคิดทฤษฎีทั่วไปมองว่า มนุษย์ต้องการสิ่งตอบสนองความต้องการขั้นพื้นฐานเพื่อความอยู่รอดในชีวิต รวมทั้งความต้องการทางจิตใจ สังคม สิ่งแวดล้อมต่างกันไป และการจัดการความต้องการโดยเพิ่มการตอบสนองความต้องการให้มากขึ้นกับลดความต้องการให้น้อยลง (2) พระพุทธศาสนากล่าวถึงความต้องการของมนุษย์ในฝ่ายดีเรียกว่า ฉันทะ ฝ่ายไม่ดีเรียกว่า ตัณหา และฝ่ายกลาง ๆ เรียกว่า กัตตุกัมยตาฉันทะ สาเหตุการเกิดความต้องการอธิบายตามหลักปฏิจจสมุปบาท ตัณหาเกิดจากการมีอวิชชาเป็นฐานและเกิดขึ้นในกระบวนการรับรู้ จึงหลงไปยึดมั่นว่า เป็นตัวตน เป็นของตน และผลักดันให้มนุษย์ดิ้นรนแสวงหาสิ่งที่ต้องการทุกวิถีทาง นำมาซึ่งความทุกข์ไม่สิ้นสุด ส่วนฉันทะเกิดจากการรับรู้ด้วยปัญญา ไม่มีความยึดมั่นถือมั่น ไม่ก่อให้เกิดทุกข์ แต่นำความดีงาม ความสุขและประโยชน์ที่แท้จริงมาสู่ชีวิต (3) แนวทางจัดการความต้องการของมนุษย์โดยพุทธวิธี ได้แก่ (1) การจัดการตามทางสายกลาง (2) การจัดการตามธรรมชาติของมนุษย์อย่างสมดุล (3) การจัดการโดยเริ่มที่ตัวเองไปสู่ผู้อื่นหรือสิ่งอื่น และ (4) การจัดการตามจุดหมายของชีวิต การนำเสนอองค์ความรู้จากการวิจัย คือ พุทธวิธีการจัดการความต้องการของมนุษย์ที่สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ได้แก่ ใช้ชีวิตให้พอดี ยกวิถีแห่งจิต มุ่งชีวิตอุดมปัญญา เพื่อให้ผู้ปฏิบัติมีชีวิตที่มีดุลยภาพ อยู่ในโลกสมัยใหม่ได้อย่างราบรื่นและมีความสุขในวิถีทางแห่งพระพุทธศาสนาใน 3 ระดับ คือ รื่นรมย์ ร่มเย็น เป็นอิสระ