แนวทางการพัฒนาและอนุรักษ์ป่าชุมชนของพระบาทดอยโตน ตำบลล้อมแรด อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัญหาของป่าชุมชน กระบวนพัฒนาและการอนุรักษ์ป่าชุมชน และนำเสนอแนวทางการพัฒนาและอนุรักษ์ป่าชุมชนของพระบาทดอยโตน ตำบลล้อมแรด อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพจากการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม โดยกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 24 รูป/คน วิเคราะห์ข้อมูลเนื้อหาเป็นความเรียงเพื่อนำเสนอผลการวิจัย

ผลการศึกษาวิจัย พบว่า 1. สภาพปัญหาป่าชุมชนเป็นภูเขาแต่ไม่สูงชัน แห้งแล้ง ห่างไกลชุมชน เป็นพื้นที่ไม่อุดมสมบูรณ์ เกิดการบุกรุกป่าเพื่อตัดไม้นำมาเผาถ่านขาย ชุมชนขาดจิตสำนึกในการดูแลป่าและนำขยะมาทิ้งในพื้นที่ 2. กระบวนการพัฒนาและอนุรักษ์ป่าชุมชน ได้แก่ 1) เวทีประชาคม การรับฟังและร่วมทำกิจกรรมร่วมกัน 2) การวางแผนงาน เพื่อกำหนดกฎ กติกา ระเบียบ 3) การอนุรักษ์ป่าชุมชนด้วยจารีตประเพณีท้องถิ่น 4) การติดตาม เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพประสิทธิผลยิ่งขึ้น 3. แนวทางการพัฒนาและอนุรักษ์ป่าชุมชน ได้แก่ 1) การปลูกจิตสำนึกให้เห็นคุณค่าของป่าไม้ 2) บทบาทพระสงฆ์ในการเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ 3) การมีส่วนร่วมชุมชนในการผลักดันให้กิจกรรมเป้าหมายชุมชน 4) สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่น และ 5) การพัฒนาพื้นที่ป่าชุมชนด้วยกิจกรรม องค์ความรู้จากการวิจัย พบว่า ปัจจัยด้านความงดงามทางธรรมชาติและความเชื่อรอยพระพุทธบาททำให้เกิดการพัฒนาป่าชุมชนโดยอาศัย 4 ด้าน ได้แก่ 1) กฎ/กติกาสังคม 2) การมีส่วนร่วม 3) การสืบสานวัฒนธรรม และ 4) การอนุรักษ์ ซึ่งการอนุรักษ์ต้องสัมพันธ์กับความเชื่อและจารีตท้องถิ่นในการพัฒนาป่าชุมชนได้พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศวิทยาต่อไป