ลักษณะเด่นและคุณค่าของมังคลัตถทีปนี: ผลงานวรรณกรรมบาลีชิ้นเอกของพระสิริมังคลาจารย์

บทคัดย่อ

มังคลัตถทีปนี ผลงานวรรณกรรมบาลีชิ้นเอกของพระสิริมังคลาจารย์ เป็นการยกหัวข้อธรรมในมงคลสูตรที่มีในพระไตรปิฎกมาตั้งแล้วอธิบายความหมายของมงคลแต่ละข้ออย่างละเอียด ด้วยการยกนิทานอุทาหรณ์มาสอดแทรกการอธิบายและใช้การอ้างอิงจากคัมภีร์หลายเรื่อง ผู้ศึกษาได้นำมังคลัตถทีปนีมาวิเคราะห์ลักษณะเด่นและคุณค่าของวรรณกรรม ซึ่งพบว่า มังคลัตถทีปนีประกอบด้วยลักษณะเด่นด้านโครงสร้าง วิธีการนำเสนอและเนื้อหา ดังนี้ ลักษณะเด่นด้านโครงสร้าง เริ่มต้นด้วยบทปณามคาถา อุบัติกถา การลำดับเรื่อง และจบลงด้วยนิคมคาถา ส่วนลักษณะเด่นด้านการนำเสนอเนื้อหามี 10 วิธี คือ 1) การให้คำจํากัดความ 2) การวิเคราะห์ความหมายตามรูปศัพท์ทางไวยากรณ์ 3) การพรรณนาลักษณะเชิงพฤติกรรม 4) การจำแนกประเภท 5) การประเมินคุณค่าในแต่ละมงคล 6) การยกนิทานอุทาหรณ์มาแสดง 7) การตั้งคำถาม-คำตอบ 8) การอ้างอิง 9) การประมวลข้อมูลจากคัมภีร์ต่าง ๆ และ 10) การวินิจฉัยความน่าเชื่อถือของข้อมูลที่นำมาอ้างอิง สำหรับลักษณะเด่นด้านเนื้อหา เป็นการอธิบายเพิ่มเติมจากงานอรรถกถาปรมัตถโชติกาของพระพุทธโฆษาจารย์ โดยยกนิทานอุทาหรณ์เป็นจำนวนมากขึ้นมาแสดง และการอธิบายความเป็นลำดับสอดคล้องกับหลักอาศรม 4 ของพราหมณ์ จากลักษณะเด่นดังกล่าวมาจึงก่อให้เกิดคุณค่าในฐานะวรรณกรรมต้นแบบของบาลีในประเทศไทย อันประกอบด้วยคุณค่าด้านภาษา คุณค่าด้านสาระธรรม และคุณค่าด้านสังคม สำหรับองค์ความรู้ใหม่จำแนกเป็น 2 ประเด็น คือ 1) รูปแบบการแต่ง งานชิ้นนี้เป็นผลงานทางวิชาการที่น่าเชื่อถือ เพราะมีการอ้างอิงเชิงวิชาการและนิทานประกอบชัดเจน 2) ความสละสลวยของภาษาบาลี คัมภีร์นี้มีลักษณะเฉพาะในการประพันธ์ จึงเป็นตำราเรียนในหลักสูตรการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีของคณะสงฆ์ไทยกระทั่งปัจจุบัน