การมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการจัดการพื้นที่ป่าบ้านห้วยฮี้ ตำบลห้วยปูลิง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

บทคัดย่อ

            บทความนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาบริบทชุมชนบ้านห้วยฮี้ ตำบลห้วยปูลิง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน 2) เพื่อศึกษาการมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการจัดการพื้นที่ป่าของชุมชนบ้านห้วยฮี้ 3) เพื่อวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และข้อจำกัด/อุปสรรคต่อการจัดการพื้นที่ป่าของชุมชนบ้านห้วยฮี้ โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงลึกประกอบด้วยผู้ให้ข้อมูลหลักในชุมชน ได้แก่ ผู้นำชุมชน คณะกรรมการ ปราชญ์ชาวบ้าน และสมาชิกในชุมชน จำนวน 25 คน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม โดยใช้เทคนิค SWOT Analysis วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา

          ผลการวิจัย พบว่า 1. บริบทของชุมชน ด้านสังคมมีความสัมพันธ์แบบเครือญาติอย่างแนบแน่น ด้านการปกครองมีการตั้งข้อปฏิบัติ กฎ กติกาของหมู่บ้านร่วมกัน ด้านเศรษฐกิจมีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์เป็นต้นทุนในการผลิต และด้านวัฒนธรรมประเพณีมีความเชื่อและพิธีกรรมที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ด้วยวิธีการดูแลรักษาป่าผ่านระบบความรู้ ความเชื่อ ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมของชุมชน 2. การมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการจัดการพื้นที่ป่าได้ดำเนินการ ดังนี้ 1) จัดตั้งคณะกรรมการ 2) กำหนดกฎเกณฑ์ในการใช้ประโยชน์ 3) กำหนดบทลงโทษสำหรับผู้ที่ฝ่าฝืนกฎระเบียบ 4) ปลูกต้นไม้เพิ่มในพื้นที่ป่า 5) ปลูกฝังจิตสำนึกในการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ 6) จัดเวรยามลาดตระเวนป้องกันการลักลอบตัดไม้และจัดทำแนวป้องกันไฟป่า 3. ผลการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และข้อจำกัดของชุมชนตาม SWOT Analysis พบว่า จุดแข็ง คือ ผู้นำชุมชนเข้มแข็ง จิตสำนึกของชุมชน วัฒนธรรมประเพณี ความเชื่อ กฎระเบียบข้อบังคับ จุดอ่อน คือ ขาดทักษะความรู้ในการจัดการ โอกาส คือ ภาครัฐมีนโยบายส่งเสริมและสนับสนุนการอนุรักษ์ป่ามีมากขึ้น ข้อจำกัด คือ ขาดการสนับสนุนงบประมาณ ขอบเขตพื้นที่อนุรักษ์ยังไม่ชัดเจนและเงื่อนไขข้อกฎหมาย ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา ได้แก่ เพิ่มรูปแบบการสนับสนุนจากภาครัฐ สร้างเครือข่าย ทำงานเชิงรุก เสริมความรู้ที่เกี่ยวข้อง การดำเนินงานอย่างยืดหยุ่นและสนับสนุนการวิจัย