บันทึกโบราณของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา เมืองพะเยา

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1. เพื่อแสวงหาความเป็นมาและจุดมุ่งหมายเกี่ยวกับคัมภีร์โบราณเมืองพะเยา 2. เพื่อวิเคราะห์บันทึกโบราณของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาวิเคราะห์บันทึกโบราณของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา ในช่วงปี พ.ศ. 2404-2475 มีจำนวน 11 เล่ม

           ผลการวิจัย พบว่า 1. คัมภีร์โบราณเมืองพะเยามีความเจริญรุ่งเรืองในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 โดยจารึกเป็นอักษรฝักขาม เนื้อหาแบ่งเป็น 2 เรื่อง คือ 1) ประวัติการสร้างวัด 2) ความผูกพันของอำนาจระหว่างเมืองเชียงใหม่กับเมืองพะเยา 2. ความเป็นมาของบันทึกพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา (ปินตา วชิรปญฺโญ) เป็นลักษณะของการบันทึกประจำวันที่เกี่ยวกับเหตุการณ์และพิธีกรรมสำคัญทางพระพุทธศาสนา3. จุดมุ่งหมายของการเขียนคัมภีร์โบราณเมืองพะเยา แบ่งเป็น 2 ยุค คือ 1) ยุคก่อนสมัยพระเจ้าติโลกราช และ 2) ยุคหลังพระเจ้าติโลกราช 4. จุดมุ่งหมายของบันทึกพระครูศรีวิราชวชิรปัญญา มีดังนี้ 1) เกิดจากอุปนิสัยการชอบเขียนของผู้บันทึก 2) เพื่อรายงานทางราชการ 3) เกิดจากการเป็นปราชญ์ผู้รู้ของชุมชน 4) เพื่อบันทึกและรวบรวมเอกสารโบราณและคำบอกเล่าของผู้รู้ 5. จากการวิเคราะห์บันทึกของพระครูศรีวิราชวชิรปัญญาพบว่า 1) ด้านประวัติศาสตร์ มีเหตุการณ์สำคัญ 2 กรณี คือ กรณีกบฏเงี้ยว และกรณีการบูรณะพระวิหารวัดพระเจ้าตนหลวง 2) ด้านสังคมและวัฒนธรรม มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองราชอาณาจักรและพุทธจักร 3) ด้านวิถีชีวิตและภูมิปัญญา มีการดำเนินวิถีชีวิตแบบชาวล้านนาโบราณที่มีความสัมพันธ์แบบเครือญาติและมีวัดเป็นศูนย์กลาง 4) ด้านอักษรศาสตร์ มีบันทึกด้วยอักษรล้านนา (ตัวเมือง)