ความเปลี่ยนแปลงการจัดงานศพของชาวพุทธบ้านหมุ้น อำเภอปง จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาคติความเชื่อและพิธีกรรมการจัดงานศพในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษารูปแบบพิธีกรรมการจัดงานศพของบ้านหมุ้น 3) เพื่อวิเคราะห์สาเหตุและปัจจัยที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการจัดพิธีกรรมงานศพของบ้านหมุ้น การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร และนำเสนอข้อมูลในรูปแบบการเขียนพรรณนา พร้อมตอบวัตถุประสงค์และปัญหาที่ต้องการทราบ

          ผลการวิจัยพบว่า 1) การจัดพิธีศพในพระพุทธศาสนามีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล ซึ่งเน้นความเรียบง่าย และการแสดงความกตัญญูกตเวที ส่วนการจัดพิธีศพของชาวพุทธล้านนาแยกเป็น 3 ประเภท คือ (1) การจัดศพเจ้านาย (2) การจัดพิธีศพของพระสงฆ์ (3) การจัดพิธีศพของสามัญ การจัดพิธีส่วนใหญ่มีจุดมุ่งหมายเดียวกัน คือ ต้องการส่งดวงวิญญาณของผู้ล่วงลับสู่สุคติ 2) รูปแบบพิธีกรรมงานศพของชาวบ้านหมุ้นมี 2 ช่วง คือ พิธีกรรมเตรียมพร้อมก่อนตายและพิธีกรรมหลังความตาย ซึ่งถูกกระบวนการขัดเกลาทางสังคมจัดให้มีระเบียบแบบแผนอย่างเดียวกัน 3) การวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงการจัดพิธีศพ พบว่า สาเหตุแรกมาจากคนในชุมชนเห็นแก่ตัวมากขึ้น มีค่านิยมแบบใหม่ที่คำนึงถึงความสะดวกสบายมากกว่าความสามัคคี สาเหตุที่สองมาจากชุมชนที่มีระบบการรวมกลุ่ม เพื่อการจัดสรรผลประโยชน์จากการตายทำให้เกิดเงินทุนหมุนเวียน กอปรกับระบบการศึกษาที่เจริญขึ้นของพระสงฆ์ บทบาทของผู้นำชุมชนอันมีปัจจัยทางการเมืองเป็นเบื้องหลัง ค่านิยมของเจ้าภาพงานศพที่ต้องการความทัดเทียมกับผู้อื่น และการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมต่างถิ่น จึงส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงที่หลากหลายในการจัดพิธีศพ