อิทธิพลของท้าวจตุโลกบาลที่มีต่อสังคมพระพุทธศาสนาล้านนา

บทคัดย่อ

          งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาบทบาทท้าวจตุโลกบาลในคัมภีร์พระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาความเชื่อและประเพณีที่เกี่ยวข้องกับท้าวจตุโลกบาล ในสังคมล้านนา 3) เพื่อวิเคราะห์บทบาทท้าวจตุโลกบาลที่มีอิทธิพลต่อสังคมพระพุทธศาสนาล้านนา งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ซึ่งรวบรวมข้อมูลชั้นปฐมภูมิจากพระไตรปิฎก อรรถกถา และชั้นทุติยภูมิจากตำราวิชาการ หนังสือต่าง ๆ จากนั้น นำมาวิเคราะห์เพื่อให้ทราบบทบาทของท้าวจตุโลกบาลที่มีต่อสังคมชาวพุทธล้านนา

          ผลการวิจัยพบว่า 1) ท้าวจตุโลกบาลในคัมภีร์พระพุทธศาสนามีบทบาทหน้าที่ในการคอยดูแลความเป็นไปในโลกมนุษย์ในวันธรรมสวนะ นอกจากนี้ ยังมีบทบาทเกี่ยวข้องพระพุทธเจ้าตั้งแต่ก่อนประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน ส่วนบทบาทเกี่ยวกับพระสาวก คือ การให้ความอุปถัมภ์พระสารีบุตรอาพาธก่อนนิพพาน และบทบาทเกี่ยวกับบุคคลทั่วไป คือ ตอนนางสุชาดาหุงข้าวมธุปายาส 2) ในด้านความเชื่อและประเพณีที่เกี่ยวข้องกับท้าวจตุโลกบาลในสังคมล้านนา พบว่า เมื่อชาวล้านนาจัดงานบุญประเพณี ก่อนเริ่มงานมีพิธีขึ้นท้าวจตุโลกบาลเพื่อให้ช่วยปกป้องรักษาและอนุโมทนาบุญ ส่วนประเพณีที่เกี่ยวข้องกับท้าวจตุโลกบาล ประกอบด้วยประเพณีสงกรานต์ ประเพณีขึ้นบ้านใหม่ ประเพณีปอยหลวง และประเพณีสืบชะตา 3) ในการวิเคราะห์บทบาทท้าวจตุโลกบาล พบว่า มีอิทธิพลต่อสังคมในพระพุทธศาสนาล้านนาในด้านสังคม ด้านประเพณี ด้านพิธีกรรม ด้านศิลปกรรม