พิธีกรรมบวงสรวงเจ้าพ่อพญาช้างเผือก: ประเพณีแห่งสายสัมพันธ์ฉันเครือญาติของชาวไทลื้อเชียงบาน อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทราบพิธีกรรมบวงสรวงเจ้าพ่อพญาช้างเผือกของชาวไทลื้อเชียงบาน โดยได้ศึกษาจากเอกสารตำนานที่บันทึกไว้และจากการสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ซึ่งทำให้ทราบว่า นอกจากความศรัทธายึดมั่นในพระพุทธศาสนาแล้ว ชาวไทลื้อมีความเชื่อเรื่องผีซึ่งเป็นความเชื่อพื้นฐานที่มีมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษและปฏิบัติเป็นประเพณีประจำปีอย่างต่อเนื่อง หนึ่งในนั้น คือ พิธีกรรมบวงสรวงเจ้าพ่อพญาช้างเผือก นับเป็นประเพณีสำคัญที่มีอิทธิพลต่อวิถีการดำรงชีวิตของชุมชนชาวไทลื้ออย่างมาก พิธีกรรมนี้ประกอบด้วยแนวคิด 2 ประการ ประการแรก องค์ประกอบพิธีกรรมซึ่งจำแนกเป็น 3 ด้าน คือ 1) ด้านบุคคลผู้เข้าร่วมพิธี 2) ด้านเครื่องบวงสรวง 3) ด้านวันเวลาและสถานที่ประกอบพิธี ประการที่สอง ขั้นตอนพิธีกรรมการบวงสรวงเจ้าพ่อพญาช้างเผือกจำแนกเป็น 2 ด้าน คือ 1) การประชาสัมพันธ์ 2) ขั้นตอนประกอบพิธี ส่วนการวิเคราะห์คุณค่าที่เกิดจากพิธีนี้มี 3 ด้าน คือ 1) คุณค่าด้านสังคม 2) คุณค่าด้านตำนานและประวัติศาสตร์ และ 3) คุณค่าด้านประเพณีและพิธีกรรม องค์ความรู้ใหม่ คือ 1) มิติด้านองค์ความรู้เกี่ยวกับตำนานความเป็นมาของชาติพันธุ์ 2) มิติด้านกำลังใจที่ได้จากสิ่งเหนือธรรมชาติ และ 3) มิติด้านการใช้ประเพณีในการส่งเสริมคุณธรรมแก่สมาชิกในสังคม