ประเพณีปอยล้อของพระครูการุณยธรรมนิวาส (หลวงปู่หลวง กตปุญฺโญ)

บทคัดย่อ

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดการจัดพิธีศพในพระพุทธศาสนา ประเพณีปอยล้อล้านนา และวิเคราะห์คุณค่าประเพณีปอยล้อของพระครูการุณยธรรมนิวาส การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสารและเชิงคุณภาพ ด้วยการศึกษาจากข้อมูลปฐมภูมิ คือ พระไตรปิฎก อรรถกถา และข้อมูลทุติยภูมิ คือ บทความวิชาการ ตำรา โดยเฉพาะหนังสือประวัติพระครูการุณยธรรมนิวาส และหนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูการุณยธรรมนิวาส นอกจากนี้ ยังเก็บข้อมูลภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก โดยการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างและไม่มีโครงสร้างจากกลุ่มประชากรตัวอย่างที่ได้กำหนดไว้

          ผลการวิจัยพบว่า พิธีศพในพุทธศาสนาแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ 1) ในสมัยพุทธกาล 2) ในสังคมไทย พิธีศพในสมัยพุทธกาลมีทั้งการเผาและการทิ้งศพ โดยเฉพาะการจัดพิธีพระพุทธสรีระของพระพุทธเจ้าได้จัดตามรูปแบบของพระเจ้าจักรพรรดิ ส่วนพิธีศพในสังคมไทยมีลักษณะคล้ายคลึงกับอินเดียสมัยพุทธกาล แม้ว่าในแต่ละท้องถิ่นอาจจะมีความแตกต่างบ้างในรายละเอียด สำหรับพิธีปอยล้อล้านนา คือ พิธีงานศพของพระสงฆ์ผู้เป็นพระมหาเถระ หรืองานปลงพระศพของเจ้านายชั้นสูงในล้านนา ในอดีตมีการสร้างปราสาทศพต่างบนหลังสัตว์ป่าหิมพานต์ แต่ปัจจุบันนิยมสร้างปราสาทต่างบนหลังนกหัสดีลิงค์ และจะมีการชักลากปราสาทศพไปสู่ที่เผาหรืออาจจัดตั้งเมรุชั่วคราวขึ้น ณ ที่ใดที่หนึ่ง โดยในพิธีปอยล้อจะมีปราสาทศพและเครื่องประกอบพิธีที่ละเอียดอ่อนมากกว่าศพของชาวบ้านทั่วไป และถือเป็นงานประเพณีที่มีการทำบุญอย่างยิ่งใหญ่ ในด้านคุณค่าของพิธีปอยล้อในล้านนา กรณีศึกษาพระครูการุณยธรรมนิวาส พบว่า พิธีปอยล้อได้ก่อให้เกิดคุณค่าด้านความสามัคคีของชุมชน การพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และพิธีปอยในกรณีของพระครูการุณยธรรมนิวาส ถือว่าเป็นการจัดพิธีครั้งแรกสำหรับพระสงฆ์ฝ่ายธรรมยุต นอกจากเป็นการประกาศคุณงามความดีของพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบแล้ว ยังเป็นการปลูกฝังให้คนรุ่นใหม่ได้รู้เข้าใจและภาคภูมิใจในพิธีกรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของชาวล้านนา และร่วมกันอนุรักษ์สืบสานพิธีกรรมดังกล่าวให้คงอยู่คู่กับชาวล้านนาสืบไป