การศึกษาวิเคราะห์พุทธญาณวิทยาในสติปัฏฐาน 4

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาแนวคิดพุทธญาณวิทยา (2) เพื่อศึกษาแนวคิดสติปัฎฐาน 4 และ (3) เพื่อวิเคราะห์พุทธญาณวิทยาในสติปัฎฐาน 4 การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาและเอกสารที่เกี่ยวข้อง รวบรวม เรียบเรียงและบรรยายเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า
1. พุทธญาณวิทยา เป็นทฤษฎีความรู้ในพระพุทธศาสนาที่จำแนกความรู้ ออกเป็น 3 ประเภทคือ 1) จินตามยปัญญา ปัญญาที่เกิดแต่การคิดไตร่ตรองพิจารณาหาเหตุผล (โยนิโสมนสิการ) 2) สุตมยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการสดับการเล่าเรียนจากภายนอกหรือจากกัลยาณมิตร (ปรโตโฆสะ) 3) ภาวนามยปัญญา ปัญญาเกิดแต่การสืบมาจากปัญญาทั้งสองแล้วนำมาฝึกอบรมลงมือปฏิบัติและนอกจากนี้พุทธญาณวิทยายังได้จำแนกความรู้ออกเป็น 2 ลักษณะ กล่าวคือความรู้ในรูปแบบของสมมติสัจจะคือความจริงที่ชาวโลกสมมติกันขึ้นมาใช้ในกลุ่มและความรู้แบบปรมัตถสัจจะคือความรู้ที่รู้ตามความเป็นจริงของธรรมชาติที่เกิดขึ้นและดับไป
2. สติปัฎฐาน 4 เป็นฐานที่ตั้งของสติหรือการเข้าไปตั้งสติกำหนดพิจารณารู้สภาวธรรมที่เกิดขึ้นทางกาย เวทนา จิตและธรรม อันเป็นสภาวธรรมที่เป็นไปตามธรรมสามัญของธรรมชาติที่เกิดโดยมีสติเป็นตัวกำหนดรู้เป็นเครื่องพิจารณาเพื่อให้รู้เท่าทันความเกิดขึ้นและความเป็นไปของสรรพสิ่ง
3. พุทธญาณวิทยาในสติปัฎฐาน เป็นความรู้ที่เกิดจากกระบวนการของอายตนะภายในและภายนอกมากระทบกันจึงเป็นองค์ความรู้ที่เกิดจากจินตามยปัญญญา สุตมยปัญญาและภาวนามยปัญญาซึ่งปัญญาทั้ง 3 นี้มีความสืบเนื่องสัมพันธ์กันจึงเป็นองค์ความรู้ในการกำหนดรู้สติปัฏฐาน 4 กล่าวคือ 1) การกำหนดรู้สภาวะที่เกิดขึ้นทางกายในกาย 2) การกำหนดรู้สภาวะที่เกิดขึ้นในเวทนา 3) การกำหนดรู้สภาวะที่เกิดในจิตตา และ 4) การกำหนดรู้สภาวะในธรรม