การวิเคราะห์แนวคิดเรื่องจิตว่างของฮวงโป

บทคัดย่อ

การวิเคราะห์แนวคิดเรื่องจิตว่างของฮวงโป มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องจิตในพุทธปรัชญา (2) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องจิตของฮวงโป และ (3) เพื่อวิเคราะห์แนวคิดเรื่องจิตในทัศนะพุทธปรัชญากับจิตว่างของฮวงโป ซึ่งงานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงโดยการเก็บข้อมูลจากเอกสารปฐมภูมิและทุติยภูมิโดยการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวข้องแล้วนำข้อมูลมาวิเคราะห์ด้วยวิธีพรรณาตามหลักอุปนัยวิธี

ผลการวิจัยพบว่า

1) แนวคิดเรื่องจิตในพุทธปรัชญา พบว่า จิต คือ สภาพการรับรู้อารมณ์ทางอายตนะ เป็นธาตุที่มีคุณสมบัติรู้ เป็นนามธรรม ลักษณะธรรมชาติของจิตในพุทธปรัชญา ถือว่า จิต มโน วิญญาณ เป็นอย่างเดียวกันในด้านสภาวะ จิตในพุทธปรัชญามหายานมีลักษณะเป็นจิตเดิมแท้ คือดำรงอยู่ทั่วไป กระบวนการรับรู้ของจิตในพุทธปรัชญา คืออาลยวิญญาณ เป้าหมายสูงสุดของการพัฒนาจิตในพุทธปรัชญา การตรัสรู้ตามทัศนะของเซ็นนั้นจะเน้นถึงการตรัสรู้อย่างฉับพลันเรียกว่า “ซาโตริ” หมายถึงการรู้แจ้งแห่งสภาวะความจริงสูงสุด เป็นประสบการณ์การรับรู้ความจริงว่าสรรพสิ่งในจักรวาลล้วนเป็นหนึ่งเดียวกัน มีวิธีการหลักเพื่อการบรรลุธรรม 3 วิธีด้วยกัน คือ ซาเซ็น หรือการนั่งสมาธิ ซันเซ็น หรือการขบคิดปริศนาธรรม และ มนโด

2) แนวคิดเรื่องจิตตามทัศนะของฮวงโป พบว่า จิตโดยเนื้อแท้มีลักษณะของความเป็นพุทธะหรือจิตดั้งเดิมนั้นไม่ได้มีอะไรที่ซับซ้อนเป็นความว่างหรือธรรมชาติแท้ๆ เพียงแต่ว่ามันถูกบดบังด้วยความคิดและกิเลสต่างๆ จิตมีเพียงหนึ่ง นอกจากจิตหนึ่ง นี้แล้ว มิได้ มีอะไรตั้งอยู่เลย จิตเดิมแท้เป็นความว่าง หลักการปฏิบัติ การที่จะเข้าให้ถึงพุทธภาวะอันสูงสูดในธรรมชาติแห่งความเป็นพุทธ แนวคิดความหลุดพ้นในสภาวะจิตตามคำสอนของฮวงโป ที่ว่าจิตนี้ มิใช่จิตซึ่งเป็นความคิดปรุงแต่ง มันเป็นสิ่งซึ่งอยู่ต่างหาก ปราศจากการเกี่ยวข้องกับรูปธรรมโดยสิ้นเชิง ด้วยการปฏิบัติทางจิตให้เกิดความสงบ ความบริสุทธิ์ ความว่าง มุ่งสู่ความหลุดพ้น ที่เป็นเป้าหมายสูงสุด

3) วิเคราะห์เรื่องจิตตามทัศนะพุทธปรัชญากับจิตว่างของฮวงโป พบว่า สภาวะจิตว่างหรือความว่าง เป็น ธรรมกาย สัมโภคกาย นิรมานกาย ซึ่งนำไปสู่นิพพาน เป็นสภาวะจิตว่างจากความทุกข์ทั้งทางโลกและทางธรรม จิตว่างจากความคิด การทำให้จิตว่างจากความคิดปรุงแต่ง จิตว่างจากตัวตน จิตว่างจากปัญญา และลักษณะของจิตว่าง เป็นการปรุงแต่งเจตสิก คือความว่างภายใน ซึ่งเป็นธรรมชาติเดิมแท้ ลักษณะแห่งความว่างหรือสุญญตาจึงเป็นไปเพื่อประโยชน์สุขและเกื้อกูลแก่สรรพสัตว์ทั้งหลาย การทำจิตให้ว่างมีประโยชน์มาก คือ 1) ช่วยลดความคิดฟุ้งซ่าน 2) ช่วยความตรึงเครียด 3) ช่วยระงับความโกธรได้ 4) ทำให้จิตสงบ มีความสุขทั้งร่างกายและจิตใจ 5) ทำให้จิตผ่องใส เมื่อจิตผ่องใส ผิวพรรณวรรณะ 6) ทำให้จิตใจมีกำลังขึ้นมา 7) เมื่อจิตว่างจะเป็นที่มาของสติ  8) เมื่อมีสติจะเป็นที่มาแห่งปัญญา 9) เป็นทางมาแห่งความดี และที่สุดคือนิพพาน