ภูมินามวัดในประเทศไทยและประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว : การเปรียบเทียบการตั้งชื่อ

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาความเป็นมาและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศไทย 2) ศึกษาความเป็นมาและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และ 3) การเปรียบเทียบแนวคิดและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศไทยและประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ (Historical  Research) เพื่อค้นคว้าหาหลักฐานข้อเท็จจริงในอดีตโดยเน้นข้อมูลเอกสารประเภทปฐมภูมิและทุติยภูมิ นำมาวิเคราะห์ สังเคราะห์ เปรียบเทียบและสรุปเป็นองค์ความรู้ อภิปรายผล แล้วนำเสนอผลการศึกษาด้วยวิธีการพรรณนาวิเคราะห์ (Descriptive Analysis) เครื่องมือในการเก็บข้อมูลได้แก่ เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์แบบตัวต่อตัวเจ้าคณะพระสังฆาธิการฝ่ายปกครองของวัดที่เกี่ยวข้อง และผู้นำชุมชน กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน

              ผลการวิจัย พบว่า

1. ความเป็นมาและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศไทย พบว่า สามารถแบ่งลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดได้ 7 ประการดังนี้ 1) ภูมินามกับภาษา เป็นสำเนียงภาษาถิ่น 2) ภูมินามกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ชื่อของวัดจะกล่าวถึงเรื่องราวประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นนั่นๆ 3) ภูมินามกับนิทานพื้นบ้าน ซึ่งเป็นเรื่องเล่าที่เกี่ยวกับวัด หรือตำนานท้องถิ่น 4) ภูมินามกับวิถีชีวิต ชื่อของวัดจะเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของผู้คนซึ่งตั้งถิ่นฐานในท้องถิ่นนั่นๆ 5) ภูมินามกับความเชื่อและค่านิยม การตั้งชื่อวัดอาจสะท้อนให้เห็นความเชื่อและค่านิยมบางประการของกลุ่มชนได้ เช่น ความเชื่อเรื่องสิริมงคลของถ้อยคำอันจะส่งผลต่อผู้คนที่อาศัยอยู่ในท้องถิ่นนั่นๆ อยู่เย็นเป็นสุขถ้วนหน้าต่อไป 6) ภูมินามกับภูมิศาสตร์ เป็นการตั้งชื่อตามท้องที่ต่างๆ สะท้อนให้เห็นลักษณะที่สัมพันธ์กับภูมิศาสตร์ของท้องถิ่นนั่นๆ เช่น ลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศพรรณพืช พรรณสัตว์ และทรัพยากรธรรมชาติ เป็นต้น 7) ภูมินามกับสถานที่ตั้ง เป็นการนำชื่อของบ้านหรือหมู่บ้านที่วัดตั้งอยู่นั้นมาตั้งเป็นชื่อวัด


2. ความเป็นมาและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว พบว่า พบว่า สามารถแบ่งลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดได้ 5 ประการดังนี้ 1) ภูมินามกับทำเลการตั้งถิ่นฐาน 2) ภูมินามกับทรัพยากรธรรมชาติ 3) ภูมินามกับเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ 4) ภูมินามกับตำนานที่มาชื่อมากจากความเชื่อและค่านิยม 5) ภูมินามกับชื่อผู้สร้างเพื่อเป็นเกียรติแก่บิดา มารดา ของผู้ที่ยกที่ดินให้สร้าง


3. เปรียบเทียบแนวคิดและลักษณะภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศไทยและประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว พบว่า ความคล้ายคลึงและความแตกต่างระหว่างภูมินามการตั้งชื่อวัดในประเทศไทยกับ สปป. ลาว ทั้งที่คล้ายคลึงและแตกต่างกันเป็นผลมาจากปัจจัยทางภูมิศาสตร์ รากฐานทางวัฒนธรรมและการนับถือศาสนา ซึ่งจะสรุปให้เห็นเป็นภาพรวมได้ ดังนี้ 1) ด้านศาสนาสำคัญที่เผยแผ่เข้ามาและได้รับการยอมรับนับถือจากชนชาติในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ พระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นศาสนาที่ผู้คนส่วนใหญ่ในประเทศไทย ลาวนับถือ ดังนั้นประเพณี พิธีกรรมทางศาสนา ลัทธิความเชื่อต่างๆ ของลาว ก็จะคล้ายคลึงกับคนไทย 2) โบราณสถาน และโบราณวัตถุ ซึ่งมีลักษณะที่คล้ายคลึงกัน 3) ความเชื่อเป็นลักษณะของการยอมรับนับถือหรือคล้อยตามในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยเชื่อว่าการสร้างวัดจะเป็นปัจจัยที่เกื้อหนุนให้ประสบความสำเร็จในทุกๆ ด้านตามที่มุ่งหวัง 4) บุคคล ซึ่งเป็นบุคคลที่บำรุงศาสนา เป็นคนหรือกลุ่มคนที่มีความเกี่ยวข้องโดยตรงและมีความสำคัญต่อวัด ส่วนใหญ่เป็นชนชั้นกษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการที่มีศักดินาเป็น 5) ลักษณะทางธรรมชาติ เป็นลักษณะทางกายภาพของสิ่งแวดล้อมที่เป็นลักษณะเด่นของพื้นที่ที่วัดนั้นตั้งอยู่