การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมวิถีพุทธ

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการนำเสนอการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมวิถีพุทธ เป็นการรักษาสิ่งแวดล้อมตามแนวทางพระพุทธศาสนา เพราะพุทธศาสนาได้สร้างระบบจริยธรรมตั้งแต่พื้นฐานจนถึงโลกุตรธรรม ทำให้มนุษย์มองสิ่งแวดล้อม มองสรรพสัตว์ว่าเป็นเหมือนเพื่อนร่วมสุขร่วมทุกข์ ทำให้มนุษย์มองเห็นคุณค่าของชีวิตทุกชีวิต โดยนำหลักธรรม 3 ข้อคือ

อิทัปปัจจยตา หลักความเชื่อเรื่องกรรม และเมตตา ดังนี้      

             (1) อิทัปปัจจยตาเป็นหลักธรรมเกี่ยวกับกฎธรรมชาติ ที่เกิดขึ้นตั้งอยู่และสลายไปโดยความอาศัยกันเป็นเหตุเป็นผลแก่กันและกัน ทุกสิ่งทุกอย่างมีลักษณะสัมพันธ์และมีเงื่อนไขต่อกัน คุณค่าของอิทัปปัจจยตาต่อสิ่งแวดล้อม คือ การเกิดความเข้าใจและการปรับตัวในการอยู่ร่วมกันระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม

             (2) กรรม มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมของชาวพุทธ โดยเฉพาะการได้รับผลของกรรมซึ่งมีประเภทต่าง ๆ จนทำให้คิดอุบายเพื่อบรรเทาชดใช้กรรมชั่วหรือวิธีการที่จะลดกรรมหนักให้เป็นเบา ด้วยการขอขมาโทษหรือสารภาพความผิดของตนต่อสิ่งนั้น ๆ เช่น มีประเพณีลอยกระทง ประเพณีก่อพระเจดีย์ทราย การบวชต้นไม้ และการปล่อยนกปล่อยปลา เป็นต้น คุณค่าของกฎแห่งกรรมต่อสิ่งแวดล้อม คือ 1. คุณค่าโดยตรง คือ ทำให้มนุษย์ไม่กล้าเบียดเบียนชีวิตคนและสัตว์ 2. คุณค่าโดยอ้อม คือ มนุษย์ในสังคมย่อมมีกิจกรรมและประเพณีต่างๆ ร่วมกัน

             (3) เมตตา เป็นคุณธรรมขั้นพื้นฐานอย่างหนึ่งที่สัมพันธ์กับกฎแห่งกรรม เพราะถ้ามนุษย์ปราศจากเมตตาจิต ก็ไม่สามารถให้อภัยชีวิตคนและสัตว์อื่นได้ ด้วยจิตเมตตาจึงก่อให้เกิดการอนุรักษ์เพื่อรักษาฟื้นฟูสิ่งแวดล้อมเพื่อความอยู่รอดปลอดภัยของคนและสัตว์ทั้งหลายสืบไป คุณค่าของเมตตาต่อสิ่งแวดล้อม คือ การให้ทานแบ่งปันสิ่งของ การให้อภัยทาน การกระทำประโยชน์สุขแก่เขา โดยการไม่เบียดเบียนชีวิต เป็นต้น