ชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร: แนวคิดและการประยุกต์ใช้ในการแสดงหนังตะลุง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์โครงสร้างสถานการณ์การสื่อสารในการแสดงหนังตะลุง จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยประยุกต์ใช้กรอบแนวคิดชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสารของ เดล ไฮมส์ (Dell Hymes) จำแนกการศึกษาออกเป็น 2 เหตุการณ์สื่อสาร คือ การแสดงหนังตะลุงชุดเล็ก และหนังตะลุงเต็มโรง เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพที่เก็บข้อมูลจากเอกสาร และจากการสังเกตการณ์ภาคสนาม โดยกลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยกลุ่มนายหนังตะลุงและกลุ่มผู้ชม จำนวน 5 คน คัดเลือกด้วยวิธีการสุ่มแบบเจาะจง ผลการวิจัยพบว่า โครงสร้างสถานการณ์การสื่อสารในการแสดงหนังตะลุง จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีองค์ประกอบสำคัญ 8 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) ฉาก หนังตะลุงชุดเล็กเจ้าภาพเป็นคนจัดเตรียมสถานที่ ส่วนหนังตะลุงเต็มโรงคณะหนังตะลุงจัดทำโรงหนังขึ้นมาเอง 2) ผู้ร่วมสื่อสาร ประกอบด้วยคณะหนังตะลุงและผู้ชม 3) จุดมุ่งหมายของการจัดงาน มุ่งเน้นสร้างความบันเทิง ในขณะที่หนังตะลุงชุดเล็กเน้นการมีส่วนร่วมส่วนหนังตะลุงเต็มโรงเน้นการอนุรักษ์วัฒนธรรม 4) การลำดับวัจนกรรม ถ้อยคำที่ใช้แตกต่างกันขึ้นอยู่กับลักษณะของงาน 5) น้ำเสียง มีหลายลักษณะขึ้นอยู่กับการพากย์ของนายหนัง 6) เครื่องมือเครื่องใช้ในการสื่อสาร ประกอบด้วยอวัจนภาษาและวัจนภาษา 7) บรรทัดฐานของปฏิสัมพันธ์ การแสดงความเคารพในพิธีกรรมไหว้ครู รวมทั้งลูกคู่จะต้องให้ความเคารพและเชื่อฟังนายหนังตะลุง การทักทายและกล่าวลาเจ้าภาพและผู้ชม และ 8) ประเภทของการสื่อสาร จัดเป็นศิลปะการแสดงของคนพื้นถิ่นภาคใต้ การแสดงหนังตะลุงในแต่ละสถานการณ์การสื่อสารมีความแตกต่างกัน จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องทำความเข้าใจกฎ หรือแบบแผนของแต่ละงาน เพื่อให้การแสดงหนังตะลุงสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี