การสังเคราะห์องค์ประกอบและพฤติกรรมบ่งชี้คุณลักษณะความเป็นพลเมืองดิจิทัลของนักเรียนมัธยมศึกษาในประเทศไทย

ผู้แต่ง

  • บุญญาพร บุญถนอม คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
  • ยศวีร์ สายฟ้า คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

คำสำคัญ:

องค์ประกอบความเป็นพลเมืองดิจิทัล, พฤติกรรมบ่งชี้คุณลักษณะความเป็นพลเมืองดิจิทัล

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์องค์ประกอบความเป็นพลเมืองดิจิทัลและพฤติกรรมบ่งชี้คุณลักษณะความเป็นพลเมืองดิจิทัลของนักเรียนมัธยมศึกษาในประเทศไทย จากการศึกษาแหล่งข้อมูลทั้งในประเทศและต่างประเทศ รวม 14 แหล่ง ซึ่งผ่านการประเมินความเหมาะสมขององค์ประกอบและพฤติกรรมบ่งชี้จากผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 5 ท่าน  ผลการสังเคราะห์องค์ประกอบและพฤติกรรมบ่งชี้คุณลักษณะความเป็นพลเมืองดิจิทัล พบว่า ความเป็นพลเมืองดิจิทัลมี 10 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) การเข้าถึงดิจิทัล 2) การเรียนรู้และความคิดสร้างสรรค์ 3) การรู้เท่าทันสื่อและสารสนเทศ 4) การมีจริยธรรมและการเอาใจใส่ 5) การมีสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี 6) การสร้างอัตลักษณ์และการสื่อสาร 7) การมีส่วนร่วมในฐานะพลเมือง 8) การมีสิทธิและความรับผิดชอบ 9) การจัดการความเป็นส่วนตัวและการรักษาความปลอดภัย และ 10) การตระหนักรู้ในฐานะผู้บริโภค โดยมีพฤติกรรมบ่งชี้รวม 139 ตัวบ่งชี้ ครอบคลุมด้านพุทธิพิสัย (K) ด้านทักษะพิสัย (P) และด้านจิตพิสัย (A)

เอกสารอ้างอิง

กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2565). รายงานผลการสำรวจพฤติกรรมผู้ใช้อินเทอร์เน็ตในประเทศไทย ปี 2565. https://www.etda.or.th/getattachment/78750426-4a58-4c36-85d3-d1c11c3db1f3/IUB-65-

พิมพ์ลักษณ์ เจริญวานิชกูร. (2564). ความเหมาะสมของโมเดลการวัดความเป็นพลเมืองดิจิทัลของนักเรียนแบบสะท้อนและแบบก่อตัว : การวิเคราะห์ด้วยสถิติแบบเบส์ [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย].

มนรัตน์ แก้วเกิด. (2562). กลยุทธ์การบริหารงานวิชาการโรงเรียนมัธยมศึกษาตามแนวคิดความเป็นพลเมืองดิจิทัล [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย].

ยศวีร์ สายฟ้า. (2563). การประถมศึกษาภิวัฒน์: มโนทัศน์ที่เปลี่ยนแปลงสำหรับครู ผู้บริหาร และผู้ที่เกี่ยวข้อง. ใน สุรภี รุโจปการ (บ.ก.), ศาสตร์ สอน สื่อ สุข รวมบทความวิชาการ ด้านหลักสูตรและการสอน (พิมพ์ครั้งที่ 1). สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2560). คู่มือการใช้หลักสูตรรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551 สาระเทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) ระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา. https://www.scimath.org/e-books/8376/8376.pdf

สุวนันท์ บุญเอนก. (2564). แนวทางการกำหนดนโยบายการศึกษาเพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองดิจิทัล: การศึกษาเปรียบเทียบกรณีประเทศสิงคโปร์และมาเลเซีย [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย].

สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). นโยบายและแผนระดับชาติว่าด้วยการพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (พ.ศ.2561–2580). https://ict.moph.go.th/th/extension/718

สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2566). การพัฒนาด้านดิจิทัลของประเทศไทย ประจำปี พ.ศ.2566 (Thailand Digital Outlook 2023). https://www.onde.go.th/assets/portals/1/files/01-A5-Infographic_TIME-202242_V11-edit1.pdf

สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2560). แผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2560-2579. http://www.lampang.go.th/public60/EducationPlan2.pdf

สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2564). รายงานผลการศึกษาภาวะถดถอยทางการเรียนรู้ของผู้เรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานในสถานการณ์โควิด-19 : สภาพการณ์ บทเรียน และแนวทางการพัฒนาคุณภาพการเรียนรู้. http://www.onec.go.th/th.php/book/BookView/1932

สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2567, 29 กุมภาพันธ์). สำรวจการมีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารในครัวเรือน พ.ศ. 2566 (ไตรมาส 4). https://www.nso.go.th/nsoweb/nso/survey_detail/jJ?set_lang=en

Common Sense Media. (2021). Teaching digital citizens in today's world: Research and insights behind the common sense digital citizenship. https://www.commonsense.org/education/digital-citizenship

Council of Europe. (2022). Digital Citizenship Education Handbook. https://ec.europa.eu/newsroom/just/items/672450/

DQ Institute. (2021). DQ (Digital Intelligence). https://www.dqinstitute.org/global-standards/#contentblock1

European Union. (2022). The digital competence framework for citizens. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC128415

Fingal, J. (2021). The 5 competencies of digital citizenship. International society for technology in education (ISTE). https://www.iste.org/explore/5-competencies-digital-citizenship

MediaSmart. (2022). USE, Understand & Engage: A digital media literacy framework for Canadian Schools. https://mediasmarts.ca/teacher-resources/digital-media-literacy-framework/use-understand-engage-digital-media-literacy-framework-canadian-schools-overview

Ribble, M. (2021). Essential Elements of Digital Citizenship. https://www.iste.org/explore/digital-citizenship/essential-elements-digital-citizenship

UNESCO. (2019). Digital Kids Asia-Pacific Insights into Children’s Digital Citizenship. https://www.gcedclearinghouse.org/resources/digital-kids-asia-pacific-insights-children’s-digital-citizenship?language=en

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

31-08-2025

รูปแบบการอ้างอิง

บุญถนอม บ. . ., & สายฟ้า ย. . (2025). การสังเคราะห์องค์ประกอบและพฤติกรรมบ่งชี้คุณลักษณะความเป็นพลเมืองดิจิทัลของนักเรียนมัธยมศึกษาในประเทศไทย. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา, 36(2), 15–31. สืบค้น จาก https://so02.tci-thaijo.org/index.php/edubuu/article/view/269510