ธรรมาภิบาล เพื่อการขจัดการทุจริตและการขัดกันแห่งผลประโยชน์

Abstract

บทความจากการถอดบทเรียนโครงการ การส่งเสริม ธรรมาภิบาล เพื่อการขจัดการทุจริตและการขัดกันแห่งผลประโยชน์และเสริมสร้างธรรมาภิบาลในสถาบันการเมือง องค์กร สถานศึกษา และท้องถิ่น ซึ่งจัดสัมมนา จำนวน 5 เวที ใน 4 ภูมิภาค ในปี พ.ศ. 2558 (ค.ศ. 2015) โดยในทางปฏิบัติได้แยกดำเนินการเป็น 2 โครงการย่อย ได้แก่ โครงการส่งเสริมธรรมาภิบาล เพื่อการขจัดการทุจริตและการขัดกันแห่งผลประโยชน์ และโครงการเสริมสร้างธรรมาภิบาลในสถาบันการเมือง องค์กร สถานศึกษา และท้องถิ่น ที่มีความเชื่อมโยงกัน มีวัตถุประสงค์ 4 ประการ คือ (1) เพื่อให้สมาชิกสภาพัฒนาการเมืองและบุคลากรจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงานเพื่อหยุดยั้งการกระทำอันอาจนำไปสู่การทุจริตประพฤติมิชอบ หรือการคอร์รัปชั่น (2) เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ตามหลักคุณธรรม จริยธรรม ให้เป็นภูมิคุ้มกันภัยจากสถานการณ์การขัดกันแห่งผลประโยชน์ โดยการปลูกฝัง และสร้างจิตสำนึกให้เกิดผลด้านการประพฤติปฏิบัติตนของบุคคลทั้งในสถาบันการเมือง องค์กร สถานศึกษา ทั้งระดับผู้บริหาร ครูอาจารย์ นักเรียน นิสิต นักศึกษา และท้องถิ่น (3) เพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับธรรมาภิบาล ซึ่งเป็นเรื่องของการบริหารจัดการหน่วยงาน และองค์กรที่ดี อันจะช่วยลดการทุจริตคอร์รัปชั่นลงได้ และ (4) เพื่อชี้ให้เห็นประโยชน์ที่จะได้รับจากการพัฒนาเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมในตัวบุคคล และพัฒนาเสริมสร้างธรรมาภิบาลในหน่วยงาน องค์กร

กิจกรรมและวิธีการดำเนินงานโดยคณะกรรมการส่งเสริมและพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมและธรรมาภิบาล สภาพัฒนาการเมือง คัดเลือกกลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย บุคลากรฝ่ายบริหารส่วนกลาง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา สมาชิกสภาพัฒนาการเมือง ผู้บริหารท้องถิ่น ผู้บริหารระดับสูง ผู้แทนชุมชน ผู้นำชุมชน ประชาชน นักเรียน นิสิต นักศึกษาและผู้สนใจ โดยประสานความร่วมมือกับคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ ผู้ตรวจการแผ่นดิน วุฒิสภา สถาบันพระปกเกล้า ศูนย์คุณธรรม และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ดำเนินการโดยประชุมคณะกรรมการและภาคีเพื่อกำหนดแนวทางการจัดสัมมนา จำนวน 5 เวที ใน 4 ภูมิภาค เพื่อเชิญกลุ่มเป้าหมายเข้าร่วม พร้อมทั้งประสานความร่วมมือไปยังคณะทำงานเครือข่ายภาคประชาสังคม ระดับจังหวัดและ เชิญสมาชิกสภาพัฒนาการเมืองหรือผู้แทนเข้าร่วม แล้วสรุปผลการสัมมนาและผลิตเอกสารเผยแพร่ต่อสาธารณชนรวบรวมข้อมูลจากการอภิปราย คำถาม ข้อคิดเห็น ข้อเสนอแนะจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และแบบสอบถาม นำมาสรุป และวิเคราะห์ผลเป็นข้อเสนอเชิงนโยบาย การวิเคราะห์ข้อมูล แบ่งเป็น 3 ส่วน ได้แก่ (1) การวิเคราะห์ข้อมูลจากการอภิปรายโดยการวิเคราะห์เนื้อหา (2) การวิเคราะห์ข้อมูลจากการแสดงความคิดเห็นของกลุ่มเป้าหมาย การตอบคำถามปลายเปิดโดยการวิเคราะห์เนื้อหา และ(3) การวิเคราะห์ข้อมูลจากแบบประเมินความพึงพอใจของผู้เข้าร่วมโครงการฯ จากการตอบแบบประเมินโดยใช้วิธีการทางสถิติ

ผลสำเร็จของโครงการ วัดจากผู้เข้าร่วมสัมมนาไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 มีความรู้ความเข้าใจดีขึ้นจากการประเมินจากผลการตอบแบบสอบถามเปรียบเทียบก่อนและหลัง

สรุปความคิดเห็นด้านคุณธรรมจริยธรรมของผู้นำและนักการเมือง คือ สาเหตุจากนักการเมืองมีพฤติกรรมเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนและพวกพ้องมากกว่าส่วนรวม ไม่มีความพอดีพอประมาณ ขาดคุณธรรม จริยธรรม และไม่เคารพกฎเกณฑ์กฎระเบียบ การทุจริตคอร์รัปชั่น ความไม่ซื่อสัตย์ การขาดจิตสำนึกของการเป็นตัวแทน ขาดจิตอาสา การยึดติดอำนาจและตำแหน่ง การไม่ทำตามหน้าที่ ขาดอุดมการณ์ ไม่เป็นตัวอย่างที่ดี เข้าไม่ถึงชุมชน ขาดภาวะผู้นำ ขาดความใฝ่รู้เพื่อพัฒนาตนเอง ใช้อารมณ์มุ่งเอาชนะ ไม่มีผลงานที่เป็นรูปธรรม และการมุ่งสืบทอดอำนาจทางการเมือง ประชาชนมีการศึกษาความรู้ความเข้าใจทางการเมืองต่ำ ความไม่เท่าทันนักการเมือง ขาดกระบวนการคัดกรองสรรหาผู้นำและนักการเมืองที่มีคุณภาพจากภาคประชาชน ระบบลงโทษผู้นำและนักการเมืองที่ทุจริตขาดประสิทธิภาพ

ภาพ ล่าช้า และไม่โปร่งใส  มีความคิดเห็นแนวทางส่งเสริมและพัฒนา โดยส่งเสริมทุกฝ่ายให้เห็นความสำคัญของประโยชน์ส่วนรวมและการทำงานเพื่อสาธารณะ สร้างระบบตรวจสอบการบริหารงานของผู้นำและนักการเมืองอย่างมีประสิทธิภาพ ปฏิรูปกฎหมาย กระบวนการยุติธรรม และพัฒนาหลักการนิติธรรม การส่งเสริมความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการขัดกันแห่งผลประโยชน์อย่างทั่วถึง บังคับใช้กฎหมายอย่างเสมอภาค และสร้างระบอบประชาธิปไตยทางตรงหรือประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ

สรุปความคิดเห็นและข้อเสนอแนะด้านธรรมาภิบาลทางการเมืองและการบริหาร คือ สาเหตุจากผู้นำและนักการเมืองไม่ปฏิบัติตามหลักธรรมาภิบาล การละเมิดสิทธิสาธารณะ เห็นแก่ตัวและพวกพ้อง ขาดความรับผิดชอบ การไม่ให้ความสำคัญกับประชาชน ไม่สามัคคี ทำโครงการไม่ตรงเป้าหมาย หลงอำนาจ ไม่รับฟังความคิดเห็น มีความขัดแย้งด้านผลประโยชน์ ไม่ซื่อสัตย์ ไม่ประพฤติตนเป็นแบบอย่าง เลือกปฏิบัติ การทุจริตคอร์รัปชั่น และมีอิทธิพลมากเกินไป ขาดการนำหลักธรรมาภิบาลมาบังคับใช้อย่างเป็นรูปธรรม และขาดการมีส่วนร่วมของประชาชนด้านการตรวจสอบ  มีความคิดเห็นแนวทางส่งเสริมและพัฒนา โดยผู้นำและนักการเมืองต้องเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน  ลดการทุจริตคอร์รัปชั่น ส่งเสริมการมีส่วนร่วมทางการเมืองและการแสดงความคิดเห็นของประชาชนและสื่อมวลชน การปลูกฝังหลักคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาล การส่งเสริมความรู้ความเข้าใจทางการเมืองแก่ประชาชนและนักการเมือง การบังคับใช้กฎหมายลงโทษผู้นำและนักการเมืองที่ทุจริตอย่างจริงจัง คัดเลือกและตรวจสอบความรู้ความเข้าใจเรื่องธรรมาภิบาลของผู้นำและนักการเมืองก่อนเข้ารับตำแหน่ง การส่งเสริมสภาพลเมืองให้มีส่วนร่วมโดยยึดหลักการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี การบังคับใช้หลักธรรมาภิบาลอย่างเป็นรูปธรรม การจัดทำพื้นที่ต้นแบบการขจัดการทุจริตและการขัดกันแห่งผลประโยชน์ และการจัดทำใบประกอบวิชาชีพหรือประกาศนียบัตรผ่านการประเมินเพื่อเข้าสู่การดำรงตำแหน่งทางการเมืองและการบริหาร