วิเคราะห์พัฒนาการสิทธิในการก่อตั้งครอบครัวของบุคคล ผู้มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทยผ่านทฤษฎีสตรีนิยมและทฤษฎีกฎหมายเควียร์ต่อคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ที่ 20/2564 เปรียบเทียบคำวินิจฉัยของศาลในต่างประเทศ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญที่ 20/2564 ผ่านมุมมองของทฤษฎีสตรีนิยมและแนวคิดเควียร์ ซึ่งมักถูกละเลยในมุมมองเชิงวิชาการด้านนิติศาสตร์ทั้งที่ความจริงแล้วเป็นมิติที่มีความสำคัญต่อกระบวนทัศน์โครงสร้างระบบกฎหมายของประเทศไทย โดยศึกษาเปรียบเทียบกับคำวินิจฉัยของศาลในต่างประเทศที่รับรองการสมรสระหว่างบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ เพื่อแสดงให้เห็นพัฒนาการทางกฎหมายของประเทศไทยในการคุ้มครองสิทธิในการก่อตั้งครอบครัว งานวิจัยนี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงเอกสาร โดยรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลจาก คำวินิจฉัย เอกสารทางวิชาการ และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งการใช้กรอบทฤษฎีกฎหมายสตรีนิยม (Feminist Legal Theory) และเควียร์ (Oueer Theory) ในการวิเคราะห์ผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่า คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญสะท้อนโครงสร้างอำนาจแบบปิตาธิปไตย (Patriarchy) และการเลือกปฏิบัติทางเพศที่ยังฝังรากลึกในระบบกฎหมายไทย ขัดแย้งกับหลักสิทธิมนุษยชน ความเสมอภาค และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ เมื่อเทียบกับแนวทางของต่างประเทศ องค์กรตุลาการไทยจึงจำเป็นต้องพัฒนากระบวนทัศน์ในการตีความกฎหมายให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากลยิ่งขึ้น เพื่อคุ้มครองสิทธิของผู้มีความหลากหลายทางเพศอย่างเท่าเทียมและถ้วนหน้า ทั้งนี้ จากผลการวิจัย พบว่า แนวทางการตีความของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญไทยยังมีข้อจำกัดในการวิเคราะห์ประเด็นที่เกี่ยวข้องกับมิติเพศสภาพ อัตลักษณ์ทางเพศ และเพศวิถี ซึ่งสะท้อนถึงช่องว่างระหว่างการตีความกฎหมายภายในประเทศกับพัฒนาการของหลักสิทธิมนุษยชนสากล อันส่งผลต่อความล่าช้าในการพัฒนากลไกการคุ้มครองสิทธิของบุคคลผู้มีความหลากหลายทางเพศในการก่อตั้งครอบครัวในประเทศไทย ทั้งนี้ จึงมีข้อเสนอให้พิจารณาปฏิรูประบบกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม ไม่ว่าจะเป็นการปรับปรุงโครงสร้างองค์คณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ หรือการพัฒนาเครื่องมือในการช่วยตีความกฎหมาย เพื่อลดการเลือกปฏิบัติและสร้างสังคมที่เคารพความแตกต่างหลากหลายอย่างแท้จริง